Oscar ödüllü Macar yönetmen László Nemes, Venedik Film Festivali'nde ilk gösterimini yapan son filmi 'Orphan' ile bir kez daha izleyicileri derin bir tarihi travmanın içine çekiyor. **Nemes'in "Orphan" filmi, Berlin Altın Ayı ödüllü yönetmen Ildikó Enyedi'nin "Silent Friend" adlı yapımıyla birlikte, festivalin en prestijli ödülü olan Altın Aslan için yarışarak Macaristan'ın sinematik gücünü bir kez daha kanıtladı. Festivalin açılış töreni ise sinema dünyasının iki dev ismi, usta yönetmenler Francis Ford Coppola ve Werner Herzog'un unutulmaz anlarına sahne oldu. Efsanevi Coppola, Alman Yeni Sineması'nın öncülerinden Herzog'a, kendisinin de bir zamanlar layık görüldüğü Yaşam Boyu Başarı İçin Altın Aslan ödülünü takdim etti. İki usta ismin yarım asra yayılan dostluğunun da kutlandığı bu özel anlar hakkında daha fazla bilgi edinmek için buraya tıklayabilirsiniz.** İtalyan sinemasının usta ismi Paolo Sorrentino'nun yeni filmi 'La Grazia' da festivalin resmi açılışını yapmıştı. **Sorrentino'nun alışıldık barok dünyasından sıyrılarak daha sade ve içsel bir dramaya yöneldiği 'La Grazia' hakkında daha fazla bilgi edinmek için buradaki incelememizi okuyabilirsiniz.** Ancak bu kez, 'Saul'un Oğlu'ndaki dehşet verici yakın plandan farklı olarak, 1950'lerin soğuk ve zorlu Macaristan'ında, bir çocuğun gözünden anlatılan uzak ama bir o kadar da iç burkan bir hikaye sunuyor. Benzer şekilde, yönetmen Vladlena Sandu'nun 'Memory' filmi de 1990'lı yılların Çeçenistan Savaşı'nı, bir çocuğun gözünden aktararak savaşın evrensel yıkımını ve travmanın nesiller arası etkilerini etkileyici bir şekilde ele alıyor. Çeçenistan Savaşı'nın çocuk gözünden portresi olan 'Memory' filmi hakkında daha fazla bilgi edinmek için tıklayabilirsiniz. Macaristan film endüstrisinin ortak yapımlarla Venedik'te zirveye çıkışıyla ilgili detaylı bilgilere ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.

**Bu önemli Macar yapımlarının ortak noktası, her ikisinin de çok uluslu ortak yapımlar olmasıdır. Günümüz bağımsız sinema dünyasının zorlu ekonomik koşullarında, vergi teşvikleri, ulusal fonlama kuruluşlarından sağlanan 'yumuşak para' ve özel sermaye gibi finansman yapıları, projelerin hayata geçirilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Bu durum, Macaristan'ın Ulusal Film Enstitüsü (NFI) tarafından beş yıl önce başlatılan stratejik yeniden yapılanmanın ne kadar isabetli olduğunu göstermektedir.**

'Orphan' (yetim) adını taşımasına rağmen, filmin odak noktası olan 12 yaşındaki Andor (Bojtorján Barabás) aslında bir yetim değil. Hayatta olan bir annesi var. Özellikle Holokost temalı çarpıcı filmi 'Son of Saul' ve Birinci Dünya Savaşı'na ışık tutan 'Sunset' ile eleştirmenlerden tam not alan Nemes, bu kez oldukça kişisel ve bir o kadar da evrensel bir hikayeyi beyaz perdeye taşıyor; yönetmenin kendi babasının gençlik yıllarındaki derin bir sırrı merkezine alıyor: Babasının 12 yaşındayken ailesinin gizemli geçmişiyle yüzleşmesini ve asıl babasının aslında hiç tanımadığı biri olduğunu öğrenmesini konu ediniyor. Ancak babasının akıbeti, annesiyle olan kopuk bağları ve savaş sonrası paramparça olmuş bir ülkenin gerçekleri, Andor'u dünyada yapayalnız hissetmeye itiyor. Nemes, bu zorlu büyüme hikayesini yavaş, görkemli ve adeta bal sürülmüşçesine acı veren bir güzellikle işliyor; neredeyse katlanılmaz bir çocukluk ızdırabını uyuşturucu derecede büyüleyici bir görsellikle birleştiriyor.

Nemes'in Sanatsal Yolculuğu ve 'Orphan'daki Farklı Yaklaşımı

László Nemes, tarihi çalkantıların ortasında dayanılmaz acıları beyaz perdeye taşıma konusunda yabancı değil. Yönetmenin ilk filmi, Holokost'un dehşetini daha önce eşi benzeri görülmemiş, sarsıcı bir birinci şahıs bakış açısıyla sunan ve Oscar kazanan 'Saul'un Oğlu' (Son of Saul) idi. Ardından gelen 'Gün Batımı' (Sunset) ise Birinci Dünya Savaşı arifesinde geçen, yine sürükleyici bir teknik kullanan ancak dağınık bulunan bir melodrama yönelmişti.

'Orphan', daha disiplinli ve duygusal olarak daha anlaşılır bir anlatıyla Nemes'in rotasını bir ölçüde düzeltiyor gibi görünüyor. Ancak önceki iki işbirliğinde görülen şaşırtıcı, dinamik görsel öznellik, bu filmde büyük ölçüde terk edilmiş durumda. Bunun yerine, kahverengi ve ten renginin soluk bir gökkuşağında elde edilen, adeta cilalı ve mesafeli bir resimsellik dikkat çekiyor. Bu görsel tarz, 1957'deki Budapeşte'nin, yani Stalinist bir hükümete karşı öğrenci liderliğindeki bir ayaklanmanın Sovyet güçleri tarafından bastırılmasından sadece bir yıl sonraki, yoksul işçi sınıfı yaşamının ıssız açlığını başarıyla aktarıyor. Filmin geçtiği 1957 yılı, başarısızlıkla sonuçlanan Macar Ayaklanması'ndan sadece birkaç ay sonraki döneme odaklanarak, dönemin komünist baskısını Andor adında inatçı bir çocuğun gözünden anlatıyor.

NFI'nin Stratejisi: Ortak Yapımlarla Genişleme ve Esneklik

Macaristan film komisyoneri Csaba Káel, Venedik prömiyerlerini, NFI'nin daha fazla fon ve esneklik sunan yeni sistemini tanıttığı beş yıl önceki stratejilerinin bir kanıtı olarak değerlendiriyor. Káel, ortak yapımların Macaristan film endüstrisinin canlılığı için vazgeçilmez olduğunu vurgulayarak, NFI'nin bugüne kadar yaklaşık 40 ortak yapımı desteklediğini belirtiyor. Bu ortaklıklar arasında Vietnam, Fas, Bhutan ve Moğolistan gibi geleneksel işbirliklerinin ötesine geçen yeni coğrafyalar da bulunuyor.

'Euro-Pudding'den Kaçınmak: Orijinallik ve Ortak Vizyon

Ortak yapımların başarısında en önemli faktörlerden biri, farklı ülkelerden gelen taleplerle bir 'Euro-pudding' (belirsiz ve tutarsız Avrupa yapımı) oluşturmaktan kaçınmak. Budapeşte merkezli Pioneer Stillking Films'ten deneyimli yapımcı Ildikó Kemény, "Orphan" filmi için ortaklarının aynı vizyonu paylaştığından emin olduklarını belirtiyor. Film büyük ölçüde Budapeşte çevresindeki mekanlarda ve NFI Stüdyoları'nda çekildi ve Macarca dilinde kaldı. Bu, hikayenin özgünlüğünü korumak adına atılan önemli bir adımdı.

Good Chaos'tan Mike Goodridge, günümüzün zorlu satış ortamında ve temkinli sermaye koşullarında çok uluslu işbirliklerinin "vazgeçilmez" olduğunu belirtiyor. Goodridge, "Bu yılki Venedik yarışmasındaki filmlerin hiçbirinin Avrupa ortak yapımı olmadan orada olacağını sanmıyorum" diyerek ortak yapımların kritik önemini vurguluyor.

Tarihin Gölgelerindeki Bir Aile Dramı

Filmin başlangıcı, 1949 yılında, dört yaşındaki Andor'un annesi Klára (Andrea Waskovics) ile temkinli bir şekilde yeniden bir araya gelmesini gösterir. Klára, Holokost sırasında saklanan Yahudi bir kadınken, kocası kamplara gönderilmiştir. Hayatını yeniden kurması zaman alan Klára'nın, sekiz yıl geçmesine rağmen oğluyla kopuk bağı asla tam olarak onarılamamıştır. Andor, bilmediği, muhtemelen çoktan ölmüş olan babasını idealize ederken, annesiyle arasında bir yabancılık duvarı örülmüştür.

Hikaye, Andor'un babalığına dair tarihi tarihlerle uyuşmayan matematiksel bir tutarsızlığı fark eden izleyici için daha karmaşık hale gelir. Sahneye, Andor'un hiç tanımadığı Berend (Grégory Gadebois) adında kaba ve acımasız bir kasap girer. Berend'in bu kırılgan iki kişilik haneye açıklanamayan bir hak sahipliği havasıyla girmesi, Andor için şaşırtıcıdır. Klára, ilişkilerini açıklamaktan kaçınsa da, Berend'in kocasından ayrıldıktan sonra kendisine sığınak olan adam olduğu yavaş yavaş ortaya çıkar. Andor gerçeği anladığında ise düşmanca bir inkarla tepki verir.

“Orphan”, yönetmenin kendi aile geçmişine dayandığı anlaşılan, derin ve yankılanan bir üzüntü hikayesi sunuyor. Ancak Nemes ve senarist Clara Royer tarafından anlatılan bu hikaye, yer yer dengesiz tempolu ve merak uyandırıcı olmaktan uzak bulunabiliyor. Filmin en kritik anlatım kartlarını yarı yoldan daha azında açması, sonrasında ise güçlü ama bunaltıcı bir etkiyle yerinde sayması eleştirilen noktalar arasında.

Yönetmen László Nemes, filmin kişisel ilham kaynağını şu sözlerle açıklıyor: "Babam, babasının aslında gerçek babası olmadığını öğrendi. Kapılarını çalan adam ise, beklediği kişi değildi. Bu kişisel travma ve üzerine İkinci Dünya Savaşı'nın hayatını dramatik bir şekilde şekillendirmesi onu adeta avladı. Sonrasında bu beni de avladı." Nemes, bu öyküde Oedipus veya Hamlet'in ikilemlerine benzer, neredeyse arketipsel evrensel temalar bulduğunu da belirtiyor.

Görsel Şölen ve Eleştirel Bakış

Márton Ágh'ın olağanüstü prodüksiyon tasarımı sayesinde 'Orphan', şehri günlük dehşetlerin (sokaklarda kavga eden çocuklardan, şiddet yanlısı otoriter polislere kadar) gerçek bir saldırı parkuru olarak canlı ve vurucu bir şekilde betimliyor. Film, savaş sonrası bir dönemi değil de sanki hala savaşın içindeymişçesine bir atmosfer yaratıyor. Ancak tüm bu dokulu çürümenin ortasındaki yaşamlar ve ilişkiler, bazı eleştirmenlere göre incelikten yoksun ve tekrarlayıcı kalıyor. Ortamdan etkilenmemek zor olsa da, film dramatik olarak izleyiciyi tam anlamıyla içine çekmekte zorlanabiliyor.

İlk kez kamera karşısına geçen Bojtorján Barabás, filmde büyük bir yük omuzluyor. Gergin, mücadeleci fiziği ve sarı buklelerinin altındaki sert bakışlarıyla dikkat çekiyor. Nemes, onu savunmacı ama aynı zamanda savunmasız bir duruşa sokarak filmin amacına hizmet ediyor. Görüntü yönetmeni Mátyás Erdély'in kamerası ise her zamanki gibi olağanüstü. Film tartışmasız derecede estetik, sıcak kumdan pas tonlarına kadar değişen bir paletle o kadar zarif bir şekilde aydınlatılıp bestelenmiş ki, en kötü zamanlara karşı yanlış yerleştirilmiş bir nostaljiyi çağrıştırma riski taşıyor. 'Saul'un Oğlu' klostrofobik bir tünel görüşüyle bir kabusun içine dalarken, 'Orphan' başka bir kabusa uzaktan bakıyor. Burada çok fazla dehşet ve çok fazla güzellik var, ancak ikisi arasında anlamlı bir gerilim yaratılmakta zorlanıldığı da belirtiliyor.

Detaylı Bilgiler: Yapım ve Kadro

Filmin Künyesi:

• Orijinal Adı: Àrva
• İnceleme Tarihi: Venedik Film Festivali (Yarışma), 27 Ağustos 2025
• Süre: 132 Dakika

Yapım:

• Ülkeler: Macaristan-Birleşik Krallık-Almanya-Fransa
• Yapım Şirketleri: Pioneer Pictures, Good Chaos, AR Content, Mid-March Pictures (Lumen, Twenty Twenty Vision ile ortak yapım)
• Yapımcılar: Ildikó Kemény, Mike Goodridge, Alexander Rodnyansky, László Nemes, Ferenc Szále, Gregory Jankilevitsch, Alexander Bazarov
• Ortak Yapımcılar: Juliette Schrameck, Thanassis Karathanos, Martin Hampel
• Yürütücü Yapımcılar: Yoav Rosenberg, Michael Kupisk, Klaudia Smieja-Rostworowska, Gábor Sipos, Gábor Rajna, Judit Stalter, JD Zacharias, Ori Eisen, Alice Labadie, Jean Labadie

Uluslararası Satış:

• New Europe Film Sales
• Charades

Ekip:

• Yönetmen: László Nemes
• Senaryo: László Nemes, Clara Royer (András Jeles'in orijinal fikrinden)
• Görüntü Yönetmeni: Mátyás Erdély
• Kurgu: Péter Politzer
• Müzik: Evgueni Galperine, Sacha Galperine

Oyuncular:

• Bojtorján Barabás (Andor)
• Andrea Waskovics (Klára)
• Grégory Gadebois (Berend)
• Elíz Szabó
• Soma Sándor
• Hermina Fátyo
• Konrád Quintus
• Géza Perlmann
• Marcin Czarnik
• (Macarca Diyalog)

Gelecek Projeler ve Uluslararası Hedefler

'Orphan'ın ardından Nemes'in gündeminde Fransa Direnişi'nin kahramanlarından Jean Moulin'i konu alan 'Moulin' adlı yeni bir proje bulunuyor. Eylül ayında çekimlerine başlanacak ve Gilles Lellouche'un başrol oynayacağı bu film de yine 1943 yılında geçiyor. Nemes, bu filmin bir Holokost filmi değil, bir Direniş filmi olacağını ve Moulin'in Almanlar tarafından nasıl yakalandığını detaylı bir şekilde göstereceğini belirtiyor.

Uzun zamandır İngilizce bir film yapma arayışında olan Nemes, bu konuda zorluklarla karşılaştığını dile getiriyor. Sebebinin, materyali üzerindeki kontrolü elinde tutma arzusundan kaynaklandığını düşünen yönetmen, Avrupa sineması bağlamında film yapmaya devam etmekle birlikte, tanınmış aktörlerle İngilizce bir film yapmanın da planları arasında olduğunu vurguluyor. Bu, Avrupa sinemasının sanatsal özgürlüğü ile Hollywood'un geniş kitlelere ulaşma potansiyeli arasındaki denge arayışının tipik bir örneği olarak görülebilir.

Sinemanın Toplumsal Rolü ve Uzun Vadeli Etkisi

Nemes, bireyin kendi çağının koşullarıyla olan derin bağını vurguluyor ve sinemanın genellikle bireyin çok daha fazlasını yapabileceğini öne sürdüğünü, oysa gerçekte bireylerin tarihsel güçler karşısında sınırlı olduğunu düşünüyor. Yönetmen, bu duruma 'büyülü gerçekçilik' yerine 'büyülü sosyalizm' adını vererek, kendi özgün üslubunu ortaya koyuyor. Macaristan'daki siyasi istikrarsızlığa rağmen Nemes, günlük endişelerin ötesinde 'medeniyet düzeyinde ne anlama geldiğini' sorgulayan daha büyük eğilimlere odaklanıyor. 'Son of Saul' filminin Macaristan'da Holokost'u küçümseme eğiliminin aksine geçmişi kabullenme konusunda bir değişim yaratmış olması, sinemanın toplumsal psişik üzerindeki gücünü kanıtlıyor. Sinemanın bu 'büyük resmi' göstermede ne kadar etkili bir araç olduğuna inanıyor.

"İnternet tamamen anlık, anlık öfke ve çatışma üzerine kurulu. Ama benim temsil etmeye çalıştığım sinema, izleyiciye güvenebileceğiniz bir sinemadır. Onlara yeterince şey verirsiniz, ama aynı zamanda onlara biraz boşluk da bırakırsınız. Böylece bu, onlar için de kişisel bir yolculuk olabilir." — László Nemes

Nemes, izleyiciye alan bırakarak ve onlara güvenerek, her filmin kişisel bir keşif yolculuğuna dönüşebileceğine inanıyor. Bu felsefe, onun eserlerinin sadece bir hikaye anlatmaktan öteye geçip, izleyicinin kendi iç dünyasında da yankı bulmasını sağlıyor.

László Nemes'in 'Orphan'ı, eleştirel yorumlar ne olursa olsun, şüphesiz ki izleyiciyi düşünmeye sevk eden, görsel olarak çarpıcı ve derinlemesine hüzünlü bir yapım. Yönetmen, Holokost ve savaş sonrası Macaristan'ın gölgelerinde kaybolmuş bir çocuğun hikayesi aracılığıyla, kişisel ve kolektif travmaların nasıl iç içe geçtiğini bir kez daha gözler önüne seriyor.

Kaynak: Variety