Otonom sürüş teknolojisi, uzun süredir geleceğin ulaşım vizyonunun önemli bir parçası olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle robotaksi hizmetleri, şehir içi taşımacılığı kökten değiştirecek potansiyele sahip. Bu alanda iki dev oyuncu, Google'ın ana şirketi Alphabet bünyesindeki Waymo ve Elon Musk liderliğindeki Tesla, bambaşka stratejilerle rekabet ediyor. Ancak uzmanlar, her iki yaklaşımın da önemli zorluklarla karşı karşıya olduğu konusunda hemfikir. Robotaksi hizmetleri şehir içi taşımacılığı dönüştürürken, Robomart RM5 gibi otonom teslimat robotları da e-ticaret lojistiğinde maliyetleri düşürme ve verimliliği artırma potansiyeliyle dikkat çekiyor. Peki, bu otonom savaşın perde arkasında neler yaşanıyor, hangi riskler ve fırsatlar bizi bekliyor?

Waymo: Temkinli Dev, Zorlu Gerçekler

Robotaksi dünyasında Waymo, genellikle daha temkinli ve güvenilir bir oyuncu olarak algılanır. Bunun temelinde, kameralar, radar ve lidar gibi kapsamlı bir sensör paketi kullanması yatıyor. Bu teknoloji, aracın çevresini çok daha detaylı tarayarak karar verme süreçlerini destekliyor. Waymo gibi şirketler, Uber CEO'su Dara Khosrowshahi'nin de savunduğu üzere, sensör füzyonunun (kamera, radar ve Lidar kombinasyonu) "süper insan güvenliği" sağlamak için doğru yol olduğuna inanıyor. Sensör füzyonu savunucuları, farklı sensör türlerinin birbirini tamamlayarak daha sağlam ve güvenilir bir çevre algılaması sağladığını belirtirken, kameraların renk ve doku detaylarında başarılı olduğunu, radarın kötü hava koşullarında menzil bilgisi, Lidar'ın ise üç boyutlu derinlik ve nesne şekli konusunda üstün performans gösterdiğini vurguluyor. Bu yedeklilik, tek bir sensörün başarısız olması durumunda sistemin çalışmaya devam etmesini sağlayarak güvenlik için kritik öneme sahiptir. Waymo, Bay Area, Los Angeles ve Phoenix gibi şehirlerde yaklaşık 2.000 Jaguar I-Pace robotaksi filosuyla aktif olarak hizmet veriyor. Austin ve Atlanta'da ise Uber uygulaması üzerinden erişilebilir durumda.

Ancak, bu temkinli yaklaşım bile kusursuz bir operasyon garantisi vermiyor. Otonom araçların karşılaştığı beklenmedik durumlar, güvenlik endişelerini beraberinde getiriyor. Örneğin, Reuters'ın bildirdiğine göre, Austin'de Waymo araçları yetkililerin el sinyallerini göz ardı ederek tehlikeli durumlara girdi. Austin Polis Teğmeni William White'ın aktardığına göre:

"Mayıs ayında bir Waymo aracı sel sularına girdi ve yolcu kendi başına çıkmak zorunda kaldı. Bu durum bizim için ciddi bir endişe kaynağı. Eğer o kişi hayatını kaybetseydi, ciddi bir suç olayıyla karşı karşıya kalabilirdik."

Geçen yıl yine Austin'de, bir yardım yürüyüşü sırasında bir polis memurunun yolu kapatmasına rağmen, bir Waymo aracı defalarca memurun etrafından dolaşmaya çalıştı. Polis, sonunda bir sensörüne bant sararak aracı etkisiz hale getirmek zorunda kaldı. Bu olaylar, Waymo'nun “iyi çocuk” imajını sorgulatırken, otonom araçların beklenmedik insan etkileşimleri karşısında ne kadar esnek olabileceği sorusunu da gündeme getiriyor. Hatta geçmişte Waymo araçlarının çukurlara girmesi, birbirine çarpması veya tüm mahalleleri uykusundan uyandıran korna sesleri gibi onlarca başka olayın yaşandığı da biliniyor.

Alphabet'in devasa mali gücü sayesinde Waymo, milyarlarca dolar kaybetmesine rağmen genişlemeye ve gelişimini sürdürmeye devam edebiliyor. Ancak New York gibi kaotik şehirlerde henüz tam kapasiteyle hizmete başlamamış olması (testler devam etse de), gerçek dünya zorluklarının boyutunu gözler önüne seriyor.

Tesla: Hızlı Genişleme Vaadi ve Yüksek Riskler

Tesla'nın otonom sürüş hırsı on yılı aşkın bir süreye dayanıyor. Şirket, bu yıl Austin'de sınırlı sayıda sadık Tesla hayranına yönelik pilot bir programla robotaksi hizmetini başlattı. Ancak bu Model Y robotaksilerde hâlâ bir güvenlik sürücüsü bulunuyor. Tesla'nın yaklaşımı, Waymo'dan oldukça farklı: Sadece kameralar ve yapay zekaya dayalı, daha genelleştirilmiş bir otonom çözüm sunmayı hedefliyor. Elon Musk, Lidar ve radar gibi ek sensörlerin "sensör çelişkisi" yaratarak güvenliği azalttığını savunuyor. Musk'a göre, farklı sensörler arasında uyuşmazlık olması durumunda hangisinin doğru kabul edileceği belirsizleşiyor ve bu da riski artırıyor. Hatta Tesla'nın güvenlik artışı sağlamak amacıyla radarları devre dışı bıraktığını iddia eden Musk, sosyal medya platformu X'te, "Lidar ve radar, sensör çekişmesi nedeniyle güvenliği azaltır. Lidar/radarlar kameralarla çelişirse, hangisi kazanır? Bu sensör belirsizliği, azalan değil, artan riske neden olur. Bu yüzden Waymo'lar otoyollarda sürülemez. Güvenliği artırmak için Teslalardaki radarları kapattık." ifadelerini kullandı. Elon Musk, bu kamera odaklı yaklaşımın daha hızlı ölçeklenmelerini sağlayacağını iddia ediyor. Ancak, Tesla'nın "Full Self-Driving" adı yanıltıcı olsa da, bu sistemler de Society of Automotive Engineers (SAE) tarafından "Seviye 2" sürücü destek sistemleri olarak kabul ediliyor ve tıpkı diğerleri gibi sürücünün sürekli denetimini gerektiriyor.

Musk'ın iddiaları her zaman olduğu gibi iddialı. Temmuz ayında yatırımcılara, yıl sonuna kadar ABD nüfusunun yarısına Tesla Robotaksilerin ulaşabileceğini söylemişti. Ancak mevcut durumda Austin nüfusunun yalnızca %0.3'üne hizmet veriliyor ve bu hizmet bile şehrin tamamına değil, özenle seçilmiş Tesla kullanıcılarına açık. Musk, Eylül ayında hizmetin "açık erişime" geçeceğini, yani genel halkın Robotaxi uygulamasını indirip yolculuk sipariş edebileceğini belirtse de, bu dünyayı bilenler için "önümüzdeki ay" kolayca "önümüzdeki yıl" anlamına gelebilir.

Görünmez Maliyet: Robotaksilerin İnsan Sürücüler Üzerindeki Etkisi

Robotaksilerin yükselişi sadece teknolojik ve ticari zorluklarla sınırlı değil; insan yaşamları üzerinde de somut etkileri olmaya başladı. Yeni bir rapora göre, bu teknoloji Amerika'nın en büyük şehirlerinden bazılarında insan taksi ve yolculuk paylaşım sürücülerinin gelirlerini doğrudan etkiliyor.

Bu durum, Waymo ve Tesla gibi robotaksi hizmetlerinin yanı sıra, Robomart RM5 gibi otonom teslimat robotlarının da sektör üzerindeki potansiyel etkisini gösteriyor. Robomart, sürücüyü denklemden çıkararak teslimat başına maliyeti yüzde 70'e kadar azaltmayı hedeflerken, sabit 3 dolarlık teslimat ücreti ve "bahşiş yok" politikasıyla geleneksel kurye hizmetlerine kıyasla önemli bir ekonomik avantaj sunuyor. Ancak bu model, insan kuryelerin iş güvenliği ve gelirleri üzerinde ciddi baskı yaratabilir.

Raporu hazırlayan yolculuk paylaşım ve teslimat verileri platformu Gridwise'a göre, Waymo'nun beş ABD şehrinde haftalık 250.000'den fazla sürücüsüz yolculuk sağlamasıyla insan sürücülerin saatlik ücretleri düşüşe geçti. Gridwise, robotaksilerin faaliyet gösterdiği şehirlerdeki ücretleri ulusal ortalamayla karşılaştırdı. Ulusal düzeyde sürücülerin saatlik ücretleri Temmuz ayında yıllık bazda %1 artarken, robotaksilerin yoğun olduğu şehirlerde durum farklıydı:

Gridwise'a göre, bu pazarlardaki sürücüler yoğun talep saatlerinde daha az yolculuk ve haftalık gelirlerini artıran teşvik tekliflerinde azalma yaşıyor. Austin'deki Uber kullanıcılarının, Waymo robotaksilerle eşleşene kadar insan sürücülerin yolculuklarını iptal ettiği bile gözlemleniyor. Bu durum, otonom teknolojinin sosyal ve ekonomik etkilerinin ne kadar derin olabileceğine dair ciddi bir uyarı niteliğinde.

Geniş Resim: Elektrikli Araç Pazarında Çin Rekabeti ve BYD'nin Kar Düşüşü

Otonom sürüşteki bu gelişmeler yaşanırken, elektrikli araç (EV) pazarının geneli de zorlu bir rekabetin içinde. Dünyanın en büyük EV üreticisi olan Çinli BYD bile bu zorluklardan muaf değil. Yıllar süren hızlı yükselişin ardından BYD'nin karları, bu yılın ikinci çeyreğinde %30 düşüşle 2022'den bu yana ilk gerilemesini yaşadı. Şirket bu dönemde yaklaşık 894 milyon dolar kar elde etti.

Çin pazarında 100'den fazla markanın EV payı kapma mücadelesi vermesiyle rekabetin şiddeti arttı. Mayıs ayında BYD'nin %34'e varan indirimler sunması tüm piyasayı etkiledi. Hatta bu durum, Çin hükümetinin devreye girerek yüksek rütbeli yetkililerin otomobil şirketlerini "yırtıcı fiyatlandırma ve sağlıksız rekabeti" durdurmaya çağırmasına neden oldu. Bu tablo, robotaksilerin zorluklarının yalnızca otonom teknolojiye özgü olmadığını, aynı zamanda geniş EV piyasası dinamikleriyle de iç içe geçtiğini gösteriyor.

Amerika Birleşik Devletleri'nin elektrikli araç (EV) pazarı da, yıllarca süren epik büyümenin ardından son dönemde bir duraklama yaşıyor. Rivian'ın kurucusu ve CEO'su R.J. Scaringe'e göre, bu yavaşlamanın temel nedeni, tüketicilere sunulan "harika" ürünlerin eksikliği. Scaringe, "Bugün 50.000 doların altında bir elektrikli araç satın almak isterseniz, Amerika Birleşik Devletleri'nde beşten az harika seçeneğin olduğunu söyleyebilirim," ifadelerini kullanarak piyasada yeterli sayıda çekici ve uygun fiyatlı seçenek olmadığını vurguladı. Bu duraklamanın temelinde yatan dinamiklerden biri de, küresel elektrikli araç (EV) batarya pazarında yaşanan akıl almaz arz fazlası. S&P Mobility verilerine göre 2024 yılında küresel EV batarya üretim kapasitesinin 3.930 gigawatt saat (GWh) seviyesine ulaşması beklenirken, tahmini talep sadece 1.161 GWh civarında kalarak, talebin üretimin üçte birinden daha azını oluşturduğunu gösteriyor. Bu durum, batarya üreticilerini projeleri ertelemeye veya rafa kaldırmaya iterken, birçok otomobil üreticisini de elektrifikasyon planlarını yeniden gözden geçirmeye zorluyor. Bu zorluklar, otomotiv üreticilerinin elektrikli araçlara geçiş sürecinde zaten milyarlarca dolarlık yatırımlar yapması ve yüksek maliyetli otonom sürüş sistemleri geliştirmenin karlılık konusunda belirsizlikler yaratması nedeniyle, Stellantis gibi büyük oyuncuların Level 3 ADAS geliştirme planlarını dondurma kararı almasında da etkili olmuştur.

Otomotiv Sektörünü Dönüştüren Diğer Güçlü Dinamikler: Uzayan Krediler ve Tarife Şoku

Otonom sürüş ve elektrikli araç pazarındaki dönüşümler yaşanırken, otomotiv endüstrisi aynı zamanda tarihsel olarak öngörülebilir kredi vadeleri ve küresel üretim zincirlerini temelden sarsan başka değişimlerle de karşı karşıya. Bir zamanlar 60 aylık araç kredilerinin standart kabul edildiği bir dünyadan, artık 7 hatta 8 yıllık vadelerin konuşulduğu bir döneme geçiş yapıyoruz. ABD'de 84 aylık (7 yıl) otomobil kredileri, kısa sürede rekor seviyelere ulaşarak tüm yeni araç kredilerinin %21,6'sını oluştururken, ortalama yeni bir otomobilin işlem fiyatı 50.000 dolara yaklaşmış durumda. Bu durum, tüketicilerin uzun vadeli borç yükünü artırıyor ve finansal riskleri beraberinde getiriyor. Uzayan vadeler, aylık ödemeyi düşürse de, toplamda ödenen faiz miktarını ciddi şekilde artırıyor.

Aynı zamanda, küresel ticaret politikaları ve gümrük vergileri de üretim stratejilerini yeniden şekillendiriyor. ABD tarafından uygulanan gümrük vergileri, tamamlanmış araçların ülkeye girişini maliyetli hale getirirken, Avrupalı ve Asyalı otomobil üreticilerini parça üretimlerini Kuzey Amerika'ya kaydırma maliyetlerini araştırmaya zorluyor. Bu 'tarife şoku' ve üretim kayışı, küresel tedarik zincirlerinde büyük dalgalanmalara yol açıyor. Örneğin, Martinrea International Inc. CFO'su Peter Cirulis, üretim hacimlerinin ABD'ye yeniden kaydırıldığına dair örnekler görmeye başladıklarını belirtiyor. Bu ve benzeri gelişmelerin otomobil sektöründeki bu dönüşümü inceleyen haberimizden edinebilirsiniz.

Robotaksi Çağında İnsan ve Makine: Birlikte Yaşam Mümkün mü?

Şoförsüz yolculuk paylaşım hizmetleri, hoşumuza gitse de gitmese de, birçoğumuzun şehrine yakında ulaşacak veya zaten ulaşmış durumda. Bir bardan veya kulüpten sonra geç saatte yapılan robotaksi yolculuklarında güvenlik açısından tartışılabilir bir avantaj olduğu doğru.

Ancak insan sürücülerin sunabileceği ve sürücüsüz araçların henüz taklit edemediği şeyler de var: Dostça sohbetler, restoran önerileri ve yerel tavsiyeler gibi sosyal etkileşimler. Kadın veya genç bir birey olmasak da, birçok kişinin insan sürücülerle yaşadığı korkunç deneyimleri iyi biliyoruz. Ancak robotaksiler de otomatik olarak daha güvenli değil. Kaliforniya'da protestolar sırasında tahrip edildikleri, engellendikleri ve hatta ateşe verildikleri görüldü.

Bu karmaşık ortamda, büyük otomotiv gruplarından Stellantis (Jeep, Dodge, Ram gibi markaları bünyesinde barındırıyor) ise stratejik bir kararla Seviye 3 (elleri ve gözleri serbest) Gelişmiş Sürücü Destek Sistemleri (ADAS) geliştirme planlarını dondurduğunu duyurdu. Şirket, bu kararı yüksek maliyetler, karşılaşılan teknolojik zorluklar ve tüketicinin henüz tam olarak netleşmemiş talepleri gibi faktörler nedeniyle aldı. Bu önemli dönüşüm hakkında daha fazla bilgiyi Stellantis'in Level 3 otonom sürüş geliştirme planlarını durdurmasıyla ilgili haberimizden edinebilirsiniz.

Buna karşın, elektrikli araç üreticisi Rivian gibi firmalar ise 2026 yılı sonuna kadar araçlarında 'eller serbest, noktadan noktaya' sürüş desteği sunmayı hedefleyerek tam otonomiye geçiş sürecinde dikkat çekici adımlar atmaya hazırlanıyor. Rivian CEO'su RJ Scaringe'e göre, bu 'eller serbest' sürüş sadece otobanlarla sınırlı kalmayacak, şehir içi yollarda da mümkün olacak ve nihai hedefleri 'gözler kapalı' gerçek bir otonom sisteme ulaşmak. Scaringe, mevcut piyasadaki birçok sistemin (Tesla'nın Otopilot ve "Tam Kendi Kendine Sürüş" gibi) teknik olarak Seviye 2 olmasına rağmen, isimleri nedeniyle Seviye 3 veya daha üstü gibi algılanarak sürücülerin yoldan gözlerini ayırmasına yol açtığını belirtiyor. Rivian, eğer araç kendi kendine sürüş yapacaksa, gerçekten yapmalı ve sürücünün sürekli tetikte olma zorunluluğunu ortadan kaldırmalı felsefesiyle hareket ediyor. Bu iddialı hedefler ve sektördeki farklı yaklaşımlar hakkında daha fazla bilgiye Rivian Otonom Sürüş 2026: Eller Serbest Noktadan Noktaya içeriğimizden ulaşabilirsiniz.

Bu durumlar, otonom sürüş teknolojilerinin sadece teknik yeterlilikle değil, aynı zamanda etik, yasal düzenlemeler ve kamu güvenliği endişeleriyle dolu karmaşık bir yolculuk olduğunu gösteriyor. Örneğin, Uber'in 2020'de robotaksi geliştirme planlarını iptal ederek bu bölümünü Aurora'ya satması ve GM'nin Cruise robotaksi bölümünün geçtiğimiz yıl yaşanan bir kaza sonrası büyük bir yeniden yapılanmaya gitmesi, tam otonom sürüşe ulaşmanın hem teknik hem de etik/güvenlik açısından ne kadar karmaşık olduğunu gözler önüne seriyor. Tesla'nın otonom sürüş stratejileri bile tam denetimsizliğe geçişte karşılaşılan zorlukları gözler önüne seriyor. Şirketin Otopilot ve "Tam Kendi Kendine Sürüş" (FSD) sistemlerinin kazalarını raporlamadaki gecikmeler nedeniyle ABD Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi (NHTSA) tarafından kapsamlı bir soruşturma başlatılması, regülasyonlara uygunluğun ve şeffaflığın ne kadar kritik olduğunu vurguluyor. Bu soruşturma hakkında daha fazla bilgi edinmek mümkün. Ayrıca, Honda gibi köklü otomotiv devleri de otonom sürüş teknolojilerindeki konumunu güçlendirmek için Silikon Vadisi'ndeki Helm AI ile iş birliği yaparak Level 4 otonom sürüşe kadar destek verebilen kamera tabanlı mimarileri benimsemekte ve 2027'den itibaren seri üretim araçlarında güvenli ve uygun fiyatlı otonom sürüş teknolojileri sunmayı hedeflemekte. Bu tarz gelişmeler, tam otonom sürüşe geçişin teknik, hukuki ve sosyal katmanlarının karmaşıklığını ve kamuoyunun bu teknolojilere olan güveninin ancak şeffaf ve güvenilir bir süreçle inşa edilebileceğini gösteriyor. Rivian CEO'su Scaringe'in bile otonom sürüş hedefleri konusunda 'aşırı kesin olmanın zor olduğunu' ve 'tarihler konusunda hata yapılabileceğini' kabul etmesi, sektördeki vaatler ile gerçekler arasındaki gerilimi bir kez daha gözler önüne seriyor. Otomotiv sektöründeki bu hızlı dönüşüm ve rekabet hakkında daha fazla bilgiyi otomotiv devlerinin rekabette vites artırdığı haberimizde bulabilirsiniz.

Otonom sürüş sistemlerinin karmaşıklığı bir yana, otomotiv sektörünün genelinde kullanıcı deneyimi ve güvenlik adına tasarımsal zorluklar da yaşanıyor. Örneğin, Alman devi Volkswagen'in son model araçlarında kullandığı kapasitif dokunmatik tuşlar nedeniyle ABD'de toplu bir dava ile karşı karşıya kalması, 'her şeyi dijitalleştirme' arzusunun ne gibi riskler barındırdığını gösteriyor. Direksiyon simidine entegre edilen aşırı hassas tuşların, istenmeyen özelliklerin devreye girmesine yol açarak ölümcül kazalara karıştığı iddiaları, sektörün 'Otomobil, tekerlekli bir telefon değildir' eleştirisini güçlendiriyor. Nitekim Tesla'nın bile, Model 3'te kaldırdığı fiziksel sinyal kolunu yoğun kullanıcı şikayetleri ve güvenlik endişeleri üzerine geri getirmesi, dokunmatik ekranlar ve fiziksel kontroller arasında doğru dengeyi bulmanın gelecekteki trajik kazaları önlemek adına hayati olduğunu gösteriyor.

Geleceğe Yönelik Beklentiler

Stellantis'in dış tedarikçilere yönelmesi, kısa vadede maliyetleri düşürebilir ve şirketin elektrikli araç dönüşümüne daha fazla odaklanmasına yardımcı olabilir. Ancak uzun vadede, kendi temel teknolojilerine sahip olmamanın getireceği dezavantajlar da göz ardı edilmemeli. Otomotiv sektöründe rekabet sadece motor gücü ve menzil üzerine değil, aynı zamanda yazılım, bağlantı ve otonom yetenekler üzerine de yoğunlaşıyor.

Bu dinamik ortamda sadece geleneksel rakipler değil, teknoloji firmaları da dengeleri değiştiriyor. Güney Koreli otomotiv devi Hyundai, yapay zeka odaklı, yazılım tanımlı araçlar (SDV'ler) gibi "çığır açan teknolojileri" benimseyerek Çinli rakiplerine meydan okumayı ve gelecekteki pazar payını garantilemeyi hedefliyor. Benzer şekilde, Çinli teknoloji devi Xiaomi, elektrikli araç (EV) bölümünün pazara girişinden sadece bir yıl sonra karlılığa ulaşmayı bekleyerek, hızlı büyümesi ve teknoloji entegrasyonuyla otomotiv sektörüne iddialı bir giriş yaptı. Bu tarz agresif ve teknoloji odaklı stratejiler, Stellantis gibi köklü üreticiler üzerindeki rekabet baskısını artırıyor ve sektörün geleceğinin sadece elektrikli değil, aynı zamanda akıllı ve otonom araçlarla şekilleneceğini bir kez daha gösteriyor. Rivian CEO'su RJ Scaringe'in de belirttiği gibi, otonom sürüş, elektrikli araçlara olan talebi istemsizce artıracak ana itici güçlerden biri olacak. Ona göre, on yılın sonunda eller serbest, gözler kapalı sürüş yeteneği çoğu durumda çok değerli hale gelecek ve satın alma kararlarını büyük ölçüde etkileyecek. Bu, gelecekte araç seçimlerimizde sadece menzil ve şarj süresi değil, aynı zamanda sürüş deneyiminin özerklik düzeyinin de belirleyici bir faktör olacağını gösteriyor.

Otomotiv devlerinin rekabette vites artırdığı, Hyundai ve Xiaomi gibi oyuncuların stratejik hamleleriyle şekillenen bu dönüşüm hakkında daha fazla bilgi için otomotiv devlerinin stratejik hamleleri içeriğimize göz atabilirsiniz.

Kaynak: InsideEVs: Tesla ve Waymo'nun Robotaksi Planları ve Uzman Görüşleri