Elektrikli araç (EV) pazarı, inovasyon ve hırsın çarpıştığı bir alan. Bu devrim niteliğindeki değişimin öncülerinden biri olmayı hayal eden Henrik Fisker, kendi adını taşıyan Fisker adlı girişimle bu arenaya iddialı bir giriş yapmıştı. Amiral gemisi Ocean SUV ile büyük beklentiler yaratan şirket, ne yazık ki kısa sürede bir dizi problemle boğuşmaya başladı. Üretim hedeflerine ulaşamamaktan, yazılım ve mekanik arızalara, finansal zorluklardan art arda gelen işten çıkarmalara kadar uzanan bu çalkantılı süreç; Fisker'ın karşılaştığı bu durum, 2025 yılında teknoloji sektörü genelinde yaşanan geniş çaplı işten çıkarma dalgasının da bir parçasıydı. Bağımsız takipçi Layoffs.fyi'ye göre, yılın başından bu yana 80.000'i aşkın teknoloji çalışanı işini kaybetmişti. Bu genel eğilim, şirketlerin maliyet düşürme, operasyonel verimlilik arayışı ve yapay zeka gibi yeni teknolojilere adaptasyon süreçlerinin bir yansıması olarak değerlendiriliyordu. Teknoloji sektöründeki bu dönüşüm ve işten çıkarmalar hakkında daha fazla bilgiye Nexus Haber'den ulaşabilirsiniz. Sonunda şirketi ABD İflas Kanunu'nun 11. bölümü (Chapter 11) uyarınca iflas koruması başvurusuna sürükledi. Bu dramatik düşüş, kurucusu Henrik Fisker ve eşi Geeta Fisker'ın 2021'de kurduğu, cömert vaatlerle yola çıkan hayır kurumunun da sessizce kapanmasına neden oldu. Sen,Nexus olarak bu dramatik düşüşün ardındaki olayları, kronolojik bir yaklaşımla ve sektöre dair kritik derslerle ele alıyoruz.

Bir Hayal Kırıklığı Hikayesi: Fisker Ocean SUV'nin Zorlu Yolculuğu

Henrik Fisker'in 'geleceğin EV imparatorluğu' vizyonunun merkezinde yer alan Ocean SUV, piyasaya çıktığı 2023 yılından itibaren adeta bir sorunlar yumağı haline geldi. Beklentilerin aksine, araç sahipleri yazılım aksaklıkları, fren problemleri, ani güç kayıpları ve hatta kapıların açılmaması gibi ciddi şikayetlerle karşılaştı. Bu sorunlar, ABD Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi (NHTSA) tarafından çok sayıda güvenlik soruşturmasının başlatılmasına yol açtı ve Fisker'ın prestijini derinden sarstı. Araçların beklenmedik şekilde ileri geri hareket etmesi (rollaway), sürücülerin araç içinde kilitli kalması ve otoyolda aniden açılan motor kapakları gibi olaylar, Ocean'ın sadece bir üretim hatası değil, aynı zamanda temel mühendislik ve kalite kontrol eksikliklerinin bir göstergesi olduğunu ortaya koydu.

Fisker'ın yaşadığı bu sorunlar, elektrikli araç sektöründe sadece teknoloji geliştirmenin değil, aynı zamanda kusursuz üretim ve satış sonrası destek ağının ne denli kritik olduğunu bir kez daha gösterdi. Tüketicilerin güvenini kaybetmek, bir markanın sonunu hızlandıran en önemli faktörlerden biridir.

Finansal Darboğaz ve Yönetimsel Hatalar

Ocean SUV'nin yaşadığı teknik sorunlar bir yana, Fisker'ın finansal ve operasyonel yönetimi de zayıflıklarla doluydu. Şirket, defalarca üretim hedeflerini düşürmek, satış beklentilerini karşılayamamak ve nakit akışı sorunları nedeniyle personel çıkarmak zorunda kaldı. Bu tür personel azaltma kararları, 2025 yılında birçok teknoloji şirketi için maliyet düşürme ve operasyonel verimlilik arayışının ortak bir parçası haline gelmişti. Yüksek sermaye gerektiren otomotiv sektöründe, her EV girişiminin karşılaştığı en büyük zorluklardan biri olan ölçeklenmenin Fisker için aşılmaz bir engel olduğu görüldü. Milyonlarca dolarlık müşteri ödemelerinin kaybolması, dahili denetimlerin aylarca sürmesi ve hatta bazı araçların ödeme alınmadan teslim edilmesi gibi olaylar, şirketin iç süreçlerinin ne denli dağınık olduğunu gözler önüne serdi.

Adım Adım Gelen İflas: Fisker Kronolojisi (2023-2025)

Fisker'ın düşüşü aniden gerçekleşmedi; aksine, aylara yayılan bir dizi kritik olayın ve yanlış kararın bir sonucuydu. İşte bu sürecin önemli kilometre taşları:

2023: Beklentilerin Altında Kalan Bir Yıl

• Temmuz 7: Fisker, 2. çeyrekte 1.400-1.700 adetlik hedefin altında kalarak sadece 1.022 Ocean SUV üretti.
• Temmuz 10: Operasyonlarını finanse etmek için 340 milyon dolarlık dönüştürülebilir tahvil satışı planladı.
• Aralık 1: Yıllık üretim hedefini 10.000 araca düşürerek 300 milyon dolar işletme sermayesi serbest bırakmaya çalıştı. Bu, bir yıl önceki iyimser tahminin dörtte biriydi.

2024: Sorunların Tırmandığı Dönem

• Ocak 1: Günlük 300 araç teslimat hedefine ulaşmakta zorlandı, Kuzey Amerika'da günde yalnızca bir-iki düzine araç sattı.
• Ocak 15: NHTSA, fren kaybı şikayetleri üzerine Ocean SUV hakkında ilk soruşturmayı başlattı.
• Şubat 9: Müşteriler 100'den fazla güç kaybı vakası ve fren sorunları rapor etti. Fisker, yazılım güncellemeleriyle çoğu sorunu çözdüğünü iddia etti.
• Şubat 16: NHTSA, araçların beklenmedik şekilde hareket etmesi (rollaway) şikayetleri üzerine ikinci bir soruşturma başlattı.
• Şubat 29: İşgücünün %15'ini işten çıkaracağını ve gelecek 12 ay için yeterli nakdi olmadığını duyurdu.
• Mart 18: Nakit akışı sağlamak için Ocean SUV üretimini altı haftalığına durdurdu, bankasında sadece 121 milyon dolar nakit kaldığını açıkladı.
• Mart 25: Nissan ile potansiyel yatırım anlaşması iptal edildi, bu da kurtarma fonu arayışlarını riske attı. Aynı gün, NYSE, hisse senedi fiyatının aşırı düşük olması nedeniyle Fisker hisselerinin ticaretini askıya aldı.
• Mart 27: Milyonlarca dolarlık müşteri ödemesini takip etmekte zorlandığı, hatta bazı araçları ödeme almadan teslim ettiği ortaya çıktı.
• Nisan 29: Nakit korumak amacıyla yeni bir işten çıkarma dalgası başlattı ve yeni sermaye bulamazsa 30 gün içinde iflas başvurusunda bulunabileceğini belirtti.
• Mayıs 3: Pear ve Alaska EV'lerini geliştiren mühendislik firmasına ödeme yapmayı durdurdu.
• Mayıs 10: NHTSA, Ocean SUV'deki 'istem dışı Otomatik Acil Frenleme' şikayetleri üzerine dördüncü federal güvenlik soruşturmasını başlattı.
• Mayıs 29: Yüzlerce çalışan daha işten çıkarıldı, şirkette sadece yaklaşık 150 kişinin kaldığı tahmin edildi.
• Haziran 12: Ocean SUV için, gösterge panelindeki uyarı ışıklarının yanlış yazı tipi boyutu ve rengi nedeniyle ilk geri çağırmayı yayımladı.
• Haziran 18: Bir yıl süren finansal mücadelelerin ardından Chapter 11 iflas koruması başvurusunda bulundu. Varlıklarını 500 milyon ila 1 milyar dolar, yükümlülüklerini ise 100 milyon ila 500 milyon dolar arasında tahmin etti.
• Haziran 21: Fisker'ın Ağustos 2023 gibi erken bir tarihte finansal sıkıntı yaşadığı ve bu durumun başka bir otomotiv üreticisiyle ortaklık arayışına ittiği ortaya çıktı.
• Temmuz 3: İflas mahkemesinden, kalan 3.231 EV'yi tanesi yaklaşık 14.000 dolara (toplam 46.25 milyon dolar) satma izni istedi.
• Temmuz 9: Henrik Fisker ve eşi Geeta Gupta-Fisker, iflas sürecini finanse etmek için maaşlarını 1 dolara düşürdü.
• Temmuz 16: İflas hakimi, Fisker'ın 3.000'den fazla Ocean SUV'sini bir araç kiralama şirketine 46.25 milyon dolara satmasına onay verdi.
• Eylül 18: Şirket, geri çağırmalarla ilgili işçilik maliyetlerini başlangıçta sahiplere yüklemeye çalışsa da, sonradan bu maliyetleri kendisinin karşılayacağını belirtti.
• Ekim 4: ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), Fisker hakkında soruşturma başlattığını ve federal menkul kıymetler yasalarını ihlal ettiği iddialarını araştırabileceğini duyurdu.
• Ekim 5: Fisker'ın genel merkez binasının 'tamamen darmadağın' bir halde terk edildiği, tehlikeli atıklar ve hatta araç kil modellerinin geride bırakıldığı bildirildi.
• Ekim 7: ABD Adalet Bakanlığı, Fisker'ın geri çağırma işçilik maliyetlerini sahiplere yükleme girişiminin yasa dışı olduğunu belirterek mahkemeye itirazda bulundu.
• Ekim 8: Kalan araç filosunun alıcısı olan American Lease, Fisker'ın gerekli verileri yeni bir sunucuya aktaramayacağını belirtmesi üzerine satışın tehlikeye girebileceğini mahkemeye bildirdi.
• Ekim 16: Fisker, tüm son dakika sorunlarını çözmeyi başardı ve tasfiye planını iflas mahkemesinden onaylattı. Geri çağırma işçilik maliyetlerini karşılamayı kabul etti ve American Lease ile veri transferi konusunda bir çözüm buldu.

2025: İflas Sonrası Karmaşa ve Miras

• Henrik Fisker ve eşi Geeta Fisker'ın 2021 sonunda kurduğu, "sağlık, eğitim, sürdürülebilirlik, mobilite ve gezegene destek veren tüm diğer alanlarda yeniliği teşvik etme" amacı taşıyan "Geeta & Henrik Fisker Vakfı", kamuoyuna açıklanan vergi beyannamelerine göre 2025 yılında sessizce kapatıldı. Vakıf, kurulduğu anda 4 milyon dolar değerinde Fisker Inc. hissesi ve 5.000 dolar nakit ile yola çıkmasına rağmen, Fisker Inc. hisselerinin değerindeki dramatik düşüş nedeniyle üç yıl boyunca toplamda sadece yaklaşık 100.000 dolarlık bağış yapabildi. Fisker'ın hayırseverlik girişiminin bu acı sonu hakkında daha fazla bilgiye Nexus Haber'den ulaşabilirsiniz.

Elektrikli Araç Sektörüne Dair Acı Dersler: Fisker'dan Ne Öğrendik?

Fisker'ın çöküşü, sadece bir şirketin başarısızlığı değil, aynı zamanda hızla büyüyen ancak bir o kadar da acımasız elektrikli araç sektörüne dair önemli dersler sunuyor. Birincisi, iddialı tasarımlar ve yenilikçi vizyonlar tek başına yeterli değil; sağlam mühendislik, hatasız üretim ve kusursuz kalite kontrol süreçleri olmazsa olmazdır. Fisker'ın Ocean SUV'sindeki sürekli sorunlar, pazarın 'beta test' alanı olmadığını, tüketicilerin tam ve işlevsel ürünler beklediğini kanıtladı.

İkincisi, otomotiv sektörü muazzam sermaye gerektiren bir alandır. Üretim tesisleri kurmak, tedarik zincirleri oluşturmak ve satış ağları geliştirmek milyarlarca dolar yatırım ister. Fisker'ın sürekli nakit arayışı ve başarısız ortaklık girişimleri, finansal dayanıklılığın ve stratejik ortaklıkların hayati önemini vurguladı. Özellikle global ekonomik belirsizliklerin ve artan enflasyonun teknoloji sektöründeki şirketleri 'daha yalın ve verimli' olmaya ittiği 2025 gibi zorlu bir yılda, finansal yönetimdeki zafiyetler çok daha yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir. Son olarak, şeffaf ve etkin bir yönetim anlayışı, kriz zamanlarında ayakta kalmak için elzemdir. Müşteri ödemelerinin takibindeki sorunlar ve iç denetim eksiklikleri, Fisker'ın iç süreçlerinin ne kadar zayıf olduğunu gösterdi. Bu tür operasyonel dağınıklıklar, özellikle halka açık şirketler için yatırımcı güvenini sarsar ve sonun başlangıcı olabilir.

Girişimcilik ruhu ve vizyonu takdire şayan olsa da, Henrik Fisker'ın bu ikinci EV girişimi de benzer hataların kurbanı oldu. Bu durum, otomotiv sektöründe deneyimin ve köklü süreçlerin, sadece bir 'startup' mantığıyla aşılamayacak kadar önemli olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor.

Bu bağlamda, Fisker'ın kurucularının hayırseverlik yaklaşımları da eleştirel bir mercek altına alınabilir. Henrik ve Geeta Fisker, Aralık 2021'de kişisel varlıklarından 1.9 milyon dolar değerinde şirket hissesini bir "Bağışçı Destekli Fon (DAF)"a aktarmıştı. DAF'lar, bağışçılara vergi avantajı sağlarken, fonların nihai alıcılarını ve ne zaman kullanılacağını kamuoyundan gizleme imkanı sunarak şeffaflık konusunda endişeler yaratır. Bu durum, özellikle halka açık bir şirketin kurucuları söz konusu olduğunda, vaatler ile fiili uygulamalar arasındaki farkı daha da belirginleştirir. Buna karşılık, Rivian gibi diğer EV girişimlerinin şirket hisselerini kendi vakıflarına ayırarak daha şeffaf bir hayırseverlik yaklaşımı sergilemesi, stratejik planlama ve kurumsal sorumluluğun önemini vurgulamaktadır. Rivian Vakfı'nın hisse değerlerindeki düşüşe rağmen faaliyetlerine devam ederek önemli bağışlar yapması, şirketin ve kurucularının uzun vadeli vizyonunun bir göstergesi olarak öne çıkmaktadır.

Fisker'ın yaşadığı bu sıkıntılar, sadece şirkete özgü sorunlarla sınırlı kalmayıp, Amerika Birleşik Devletleri'nin temiz teknoloji imalat sektöründeki genel eğilimlerle de örtüşmektedir. Son raporlar, ABD'de temiz teknoloji imalat yatırımlarında ikinci çeyrekte kayda değer bir düşüş yaşandığını, iptal edilen projelerin yeni yatırım duyurularını geride bıraktığını ortaya koymaktadır. Özellikle elektrikli araçlara olan talebin yumuşaması ve politika belirsizlikleri nedeniyle batarya fabrikalarına yönelik yatırım iptalleri dikkat çekerken, bu durum Fisker gibi EV üreticilerinin karşılaştığı piyasa zorluklarının daha geniş bir yansımasıdır. Ancak bu genel düşüşe rağmen, füzyon enerjisi gibi uzun vadeli ve stratejik temiz enerji alanlarına önemli yatırımlar devam etmektedir. ABD temiz teknoloji imalat yatırımlarındaki güncel durumu ve bu düşüşün detaylarını Nexus Haber'den okuyabilirsiniz.

Sonuç: Bir Miras ve Gelecek İçin Bir Uyarı

Fisker'ın iflası, elektrikli araç sektöründeki yoğun rekabetin ve yüksek risklerin somut bir örneği olarak tarihe geçti. Şirket varlıklarının tasfiyesi devam ederken, Fisker'ın hikayesi, yeni nesil EV girişimleri için önemli bir uyarı niteliği taşıyor: Pazara girmek cesaret ister, ancak kalmak için vizyonun ötesinde titiz bir icraat, sarsılmaz bir finansal yapı ve her şeyden önemlisi, müşteriye değer veren güvenilir ürünler sunmak gerekir. Fisker'ın sonu, inovasyonun ve hayallerin, operasyonel gerçeklik ve pazar beklentileriyle örtüşmediğinde ne kadar kırılgan olabileceğinin acı bir kanıtıdır.

Kaynak: Daha detaylı bilgi ve kronoloji için TechCrunch'ın Fisker çöküşü analizine göz atın.