Gearbox Software imzalı merakla beklenen co-op nişancı oyunu Borderlands 4, nihayet Türkiye saatiyle 11 Eylül Perşembe, 19:00'da PC oyuncuları için küresel olarak eş zamanlı bir başlangıç yaparak seriye tamamen açık dünya bir yapı getirerek bölgeler arası yükleme ekranlarını ortadan kaldırdı ve oyunseverlerle buluştu. **Konsol oyuncuları ise 12 Eylül gece yarısı oyuna başlayabildi.** İlk tepkiler genel olarak olumlu yönde olsa da, oyunun beraberinde getirdiği zayıf çıkış günü optimizasyonu ve Steam'deki "çoğunlukla olumsuz" oyuncu yorumları **özellikle performans sorunları ve sık sık yaşanan çökmeler nedeniyle** dikkat çekti. Oyunun ilk incelemelerinde eleştirmenler tarafından genel olarak beğenilmiş olsa da, oyuncuların beklentilerini performans açısından karşılayamadığı anlaşıldı. Oyun dünyasının önde gelen yayınlarından PC Gamer gibi bazı mecraların incelemelerinin henüz yayımlanmaması da bu tabloya eklenirken, bu durum, oyun endüstrisindeki erken erişim politikaları ve inceleme süreçleri hakkında önemli soruları gündeme getiriyor. Oyunun PC performansı ve optimizasyonu hakkında detaylı bilgiler için Borderlands 4 PC Performans Testi: RTX 5090 Optimizasyon rehberimize göz atabilirsiniz.

PC Gamer'ın Farklı Yaklaşımı: Erken Erişim Neden Verilmedi?

2K Games, Borderlands 4 için birçok medya kuruluşuna erken inceleme kopyaları sağlarken, PC Gamer'a sadece oyunun genel çıkışıyla eş zamanlı erişim imkanı sundu. Bu durum, büyük bir yayın organı için nadir görülen bir yaklaşım olup, oyunun performansı ve genel deneyimi hakkında daha objektif bir inceleme sunma arayışının bir parçası olarak yorumlanabilir.

PC Gamer, Borderlands 4'ü oyun piyasaya sürüldükten sonra detaylı bir şekilde inceleyerek, okuyucularına daha gerçekçi bir deneyim aktarmayı hedefliyor. Bu, bazen bekleme süresini artırsa da, nihai ürünün tüm yönleriyle değerlendirilmesine olanak tanır.

Bu durum, oyunun geliştiricisi Gearbox'ın patronu Randy Pitchford'un lansman öncesinde yaptığı "gerçekçi beklentilere" sahip olma çağrısı ve eski donanımların daha iyi performans göstermeyebileceği yönündeki uyarılarıyla da birleşince, inceleme sürecindeki bu farklı yaklaşım daha anlamlı hale geldi.

Sistem Gereksinimleri ve PC Performansı Endişeleri

Borderlands 4 ile ilgili en çok merak edilen konulardan biri de PC performansı. Minimum sistem gereksinimlerinde şaşırtıcı bir şekilde 'sekiz çekirdekli bir CPU (veya eşdeğeri)' çağrısı, birçok oyuncu için soru işaretleri yarattı. Bu durum, oyunun optimizasyonu ve geniş bir PC oyuncu kitlesi tarafından erişilebilirliği konusunda endişelere yol açıyor.

Oyunun tamamen açık dünya yapısına geçişiyle birlikte, navigasyon sistemi de oyuncular arasında büyük bir tartışma konusu oldu. Geliştiricilerin mini harita yerine sadece bir pusula kullanma kararı, özellikle yoğun çatışma anlarında düşman konumunu takip etmeyi oldukça zorlaştırdı. Hatta bu durum, savaş sırasında hayati önem taşıyan ancak ayarlar menüsünde gizlenmiş olan 'radar ekranı' özelliğinin varsayılan olarak kapalı gelmesiyle daha da bir eleştiri konusu haline geldi. Neyse ki Gearbox, geri bildirimleri dikkate alarak ayarlar menüsündeki 'oynanış' sekmesinin altında 'radar ekranı' seçeneğini sundu. Bu özellik, savaş anında düşmanların konumunu hassas bir şekilde takip etmenizi sağlayarak durumsal farkındalığı artırıyor. Bu hayati ayarı nasıl etkinleştireceğinize dair detaylı bilgi ve rehber için Borderlands 4 Harita Ayarları ve Savaş Radarı Rehberimize göz atabilirsiniz.

Nexus Haber Performans Testleri: RTX 5090'dan Minimum Gereksinimlere

Oyunun lansmanından kısa süre sonra yayınlanan 2.7 GB'lık bir yama, özellikle çökme sorunlarının sıklığını bir miktar azaltsa da, düşük kare hızları ve takılmalar gibi temel performans problemlerini kökten çözmekte yetersiz kaldı. Borderlands 4'ün çıkış optimizasyonu konusundaki endişeleri gidermek amacıyla, biz de Nexus Haber olarak oyunu piyasanın en güçlü ekran kartı RTX 5090'lı bir canavardan, minimum sistem gereksinimlerini karşılayan mütevazı bir PC'ye kadar iki farklı uçta detaylıca test ettik. İşte bulgularımız:

Zirvedeki Hayal Kırıklığı: GeForce RTX 5090 Testi

Testlerimize en tepeden, bir oyuncunun hayallerini süsleyen Ryzen 7 9800X3D ve GeForce RTX 5090'lı bir sistemle başladık. Amacımız, 4K çözünürlükte ve 'Badass' olarak adlandırılan en yüksek grafik ayarlarında oyunun sınırlarını görmekti. Ancak karşılaştığımız manzara pek de iç açıcı değildi. **Hatta, Steam platformundaki birçok oyuncu, güçlü donanımlara sahip olmalarına rağmen düşük kare hızları, sürekli takılmalar (stuttering) ve sık sık yaşanan çökmelerden şikayetçiydi. Örneğin, "Korkunç, berbat performans. Hayatımda gördüğüm en kötüsü," diyen bir kullanıcı, RX 6900 XT ile FSR açıkken bile 60 FPS'ye ulaşamadığını belirtirken, başka bir oyuncu RTX 3080 Ti ile 1440p'de orta-yüksek ayarlarda sadece 30 FPS alabildiğini dile getirdi.**

Doğal 4K Performansı: Upscaling teknolojileri (DLSS/FSR) kapalıyken, kapalı bir mekanda bile ortalama 40 FPS gibi hayal kırıklığı yaratan bir değerle karşılaştık. Üstelik bu sırada oyunun anlık donmalar yaşayıp masaüstüne çökmesi, optimizasyonun ne denli zayıf olduğunun ilk sinyallerini verdi.

DLSS ile Gelen Can Suyu: Neyse ki Nvidia'nın DLSS teknolojisi imdada yetişti. DLSS'i 'Performans' moduna aldığımızda, kare hızları ikiye katlanarak ortalama 80 FPS seviyelerine ulaştı ve takılmalar büyük ölçüde azaldı. Ancak bu durum, oyunun akıcı bir deneyim için modern upscaling teknolojilerine ne kadar bağımlı olduğunu ve aslında işlemciye ciddi bir yük bindirdiğini de gözler önüne seriyor. En güçlü donanımda bile 'saf' bir deneyim yaşamak şimdilik mümkün değil.

Sınırda Yaşamak: Minimum Sistem Gereksinimleri Testi

Peki ya milyonlarca oyuncunun sahip olduğu, yıllanmış ama hala iş gören sistemler? Bu senaryo için Core i7 9700K ve Radeon RX 5700 XT'li, yani Gearbox'ın belirttiği minimum gereksinimleri karşılayan bir bilgisayar kullandık. Sonuçlar, 'oynanabilir' ile 'katlanılmaz' arasında ince bir çizgide gidip geliyor.

1080p Düşük Ayarlar: Oyunu 1080p çözünürlükte ve en düşük grafik ayarlarında çalıştırdığımızda, kapalı mekanlarda şaşırtıcı derecede kabul edilebilir bir performans elde ettik. 60 FPS sabit olmasa da, FSR gibi teknolojilerin de yardımıyla akıcılığa yakın bir deneyim mümkün. Ancak asıl sorun, açık dünyaya adım atınca başlıyor.

İşlemci Darboğazı ve Takılmalar: Açık alanlarda, Core i7 9700K işlemcinin yüzde 100 kullanıma ulaştığını ve bu durumun ciddi anlık donmalara (stuttering) yol açtığını gördük. Bu takılmalar, nişan almayı ve hızlı hareket etmeyi neredeyse imkansız hale getiriyor. Oyunun sistem gereksinimlerinde minimum olarak belirtilen '8 çekirdekli veya eşdeğeri' ifadesi, çıkış öncesi büyük bir kafa karışıklığına yol açmıştı. Borderlands 4 sistem gereksinimleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için tıklayın. Bu belirsizlik, bizim de kullandığımız Core i7 9700K gibi 8 çekirdekli işlemcilerde dahi bu denli performans sorunları yaşanmasının nedenini açıklar nitelikteydi; zira birçok modern 6 çekirdekli işlemciye sahip oyuncu da benzer endişeler taşıyordu. Gearbox'ın 'minimum işlemci' uyarısının ne kadar ciddi olduğunu bu testte acı bir şekilde tecrübe ettik.

Eleştirmenlerden Gelen Sesler: Olumlu Yönler

GamesRadar+, Borderlands 4'ün “her milisaniyesinin dokuyla patladığını” belirtirken, özellikle düşman çeşitliliğine ve “80 bajilyon silahın” absürt yaratıcılığına vurgu yaptı. IGN, oyunun açık dünya yapısını ve doğrusal olmayan ilerleyişini överek, “serinin ihtiyaç duyduğu tekme” olarak tanımladı. Game Informer ise yeni hareket yeteneklerinin (süzülme, yere çarpma, kayarak ateş etme) savaş deneyimine muazzam katkı sağladığını ve bu özellikler olmadan eski oyunlara dönmenin zor olacağını ifade etti.

“Her milisaniye iyi bir çatışma, dokuyla patlıyor.” - GamesRadar+

VGC, oyunun “düşmanlara korkunç şeyler yapmanın ne kadar tatmin edici olduğunu kelimelere dökmenin zor” olduğunu belirtirken, özellikle iç mekan tasarımlarının detaylı ve iyi yapılmış olduğunu kaydetti. Windows Central, mükemmel silah çatışmalarının altını çizerken, genel oynanıştan büyük keyif aldığını dile getirdi.

Eleştirmenlerden Gelen Sesler: Eleştirel Yönler

Ancak madalyonun diğer yüzünde, birçok eleştirmen oyunun zayıf noktalarına da dikkat çekti. GamesRadar+, hikayenin “sıkıcı” olduğunu ve “çok güvenli bir antagonist” ile birlikte “samimiyet eksikliği” olduğunu belirtti. IGN, PC versiyonunda “sayısız hata” ve teknik sorunlarla karşılaştığını, performansın yetersiz olduğunu dile getirdi. Game Informer, bazı savaşların gereksiz yere uzadığını, görevlerin çok fazla zincirleme hedefe sahip olduğunu ve bazı patronların canının çok yüksek olduğunu savundu.

“Performans açısından çok sayıda hata ve teknik sorunla karşılaştım.” - IGN

Özellikle Borderlands 4'ün tamamen açık dünya yapısına rağmen, başlangıçta mini harita yerine sadece bir pusula ile yetinilmesi, yoğun çatışmalarda düşman takibini oldukça zorlaştırdı. Bu durum, oyuncuların durumsal farkındalığını olumsuz etkilerken, Gearbox'ın daha sonra "radar ekranı" seçeneğini ayarlar menüsüne eklemesiyle bir nebze hafifletildi. Ancak bu kritik özelliğin varsayılan olarak kapalı gelmesi, birçok oyuncunun gereksiz zorluklarla karşılaşmasına neden oldu.

VGC, tırmanma kancası gibi yeni ulaşım mekaniklerinin “sakar ve unutulabilir” olduğunu ifade ederken, dış mekanların çok da akılda kalıcı olmadığını belirtti. GameSpot ise, oyunun temel mekaniklerini övse de, bu durumun bir noktadan sonra tekrara dönüştüğünü ve hikayenin oyuncuyu bağlamaya yetmediğini söyledi. Yan görevlerin “sıkıcı” olduğu ve serinin geleneksel mizahının bu oyunda eksik olduğu eleştirisi yapıldı.

Borderlands 4 İnceleme Puanları Tablosu

Farklı platformlardan derlenen ilk inceleme puanları ve öne çıkan yorumlar aşağıdaki gibidir:

Hizmet Şartları ve "Casus Yazılım" İddialarına Gearbox'tan Detaylı Yanıt

Borderlands 4'ün Steam'deki lansmanı, performanstan kaynaklı sorunların yanı sıra, hizmet şartları (TOS) etrafındaki tartışmalarla da gündeme geldi. Özellikle PC oyuncuları arasında, oyunun ana şirketi Take-Two'nun 'casus yazılım' kullandığı iddiaları endişelere yol açmıştı. Bu durum üzerine geliştirici Gearbox Software, hızla bir açıklama yaparak endişeleri gidermeye çalıştı. Aslında bu, Borderlands serisi için yeni bir durum değil; daha önce Borderlands 2 ve Borderlands 3 de, EULA (Son Kullanıcı Lisans Anlaşması) değişiklikleri nedeniyle Steam'de 'inceleme bombardımanına' tutulmuştu. O dönemde, kernel seviyesinde hile önleme yazılımı aracılığıyla kişisel bilgi toplandığına dair asılsız iddialar ortaya atılmıştı. Çoğu zaman bu tür iddialar, yanıltıcı YouTube videoları ve forumlardaki yanlış anlaşılmalar sonucu abartılı bir hal alabilmektedir.

Gearbox, bu kez Borderlands 4'ün lansmanıyla benzer bir durumun yaşanmaması adına proaktif davrandı. Yayınladıkları resmi açıklamada şunları net bir dille belirttiler: "Take-Two oyunlarında casus yazılım kullanmaz." Şirket, Take-Two'nun gizlilik politikasının tüm stüdyolar, oyunlar ve platformlar (konsol, PC, mobil uygulama, web sitesi gibi) için geçerli olduğunu, ancak belirtilen veri toplama faaliyetlerinin her oyunda veya hizmette gerçekleşmediğini vurguladı.

"Take-Two'nun gizlilik politikası, hangi veri faaliyetlerinin toplanabileceğini belirtir, ancak bu, her örneğin her oyunda veya hizmette toplandığı anlamına gelmez." - Gearbox Software

Bu geniş kapsamlı maddelerin amacının, yasal yükümlülüklere uymak ve oyunculara şeffaflık sağlamak olduğu ifade edildi. Şirket, veri toplama faaliyetlerinin oyun ortamını koruma, oyuncu deneyimini iyileştirme, uyumluluk sağlama ve kişiselleştirme (kullanıcı adı görüntülemeleri gibi) amaçlı olduğunu ekledi. Mod desteği konusunda ise Gearbox, "kötü niyetli modları" yasaklarken, tek oyunculu, ticari olmayan ve üçüncü taraf fikri mülkiyet haklarına saygı duyan modlara karşı herhangi bir eylemde bulunma niyetinde olmadığını açıkladı. Bu açıklama, Borderlands serisinin zengin mod topluluğu için önemli bir güvence niteliğindedir. Take-Two'nun oyunlarında casus yazılım kullanmadığını net bir dille belirttiği ve veri toplama faaliyetlerinin detaylarına bu haberden ulaşabilirsiniz.

Beklenen 'Duygusal Claptrap Anı' ve Oyunun Geniş Kapsamı

Teknik detayların yanı sıra, oyuncular oyunun hikayesine ve karakter gelişimine de büyük ilgi gösteriyor. Özellikle, serinin ikonik karakteri Claptrap ile ilgili vaat edilen 'duygusal an' merak konusu. Borderlands serisi, mizahı ve derin hikayesiyle tanınır ve bu yeni bölümün de bu geleneği sürdürmesi bekleniyor. Oyuncuların deneyimini şekillendirmede kritik bir rol oynayan karakter seçimi de büyük önem taşıyor; zira bu yeni oyunda her biri kendine özgü üç yetenek ağacına sahip dört yeni Kasa Avcısı (kitle kontrolü ustası Harlowe, bukalemun gibi oyun tarzı değiştiren Siren Vex, saf hasar odaklı asker Rafa ve yıkılmaz tank Amon) bizleri bekliyor. Üstelik oyuna eklenen yeni bir özellik sayesinde, alternatif karakterlerinizle ana senaryoyu atlayarak tüm sınıfları denemek eskisinden çok daha kolay hale getirildi. Borderlands 4 için en iyi Kasa Avcısı'nı seçme rehberimize de göz atmayı unutmayın.

Harlowe: The Gravitar

Eski bir Maliwan savaş bilimcisi olan Harlowe, özellikle Borderlands 3'teki Amara'nın 'Ties That Bind' yeteneğini seven oyunculara anında tanıdık gelecek. Kitle kontrolü ve element hasarı üzerine kurulu olan Harlowe, düşman gruplarını birbirine bağlayarak ve patlatarak savaş alanını domine ediyor. Takım oyununa odaklanan 'Cosmic Brilliance' yetenek ağacı ise onu co-op maceralar için mükemmel bir seçim haline getiriyor.

• Özellik (Trait) - Entanglement: Yetenek kullandığı düşmanları birbirine bağlar ve bu düşmanların aldıkları silah ve yetenek hasarının bir kısmını birbirleriyle paylaşmalarını sağlar.
• Creative Bursts: Düşmanlara radyasyon veya buz hasarı veren enerji topları fırlatarak savaş alanını temizler.
• Seize the Day: Düşmanları bir baloncuk içine hapseder. Bu ağaç, birden fazla düşmanı yakalayıp aralarında devasa hasarlar paylaşmanızı sağlar.
• Creative Brilliance: Düşmanlara hasar veren ve takım arkadaşlarına kalkan takviyesi sağlayan hareketli bir enerji alanı yaratır. Tam bir destek odaklı oyun tarzı sunar.

Vex: The Siren

Vex, bildiğimiz Siren'lerden biraz daha farklı. Güçlerini bir perakende mağazasında yaşadığı kötü bir 'Kara Cuma' (Mercenary Day) sonrası kazanan Vex, oyun tarzını kullandığı silaha göre şekillendiren bukalemun gibi bir karakter. Üç yetenek ağacı da birbirinden tamamen farklı oyun stilleri sunuyor.

• Özellik (Trait) - Phase Covenant: Vex, o an elinde tuttuğu silahın element türüne bürünür. Tüm yetenek ve yakın dövüş hasarı bu element türüne dönüşür.
• Vexcalation: Silah ve yetenek kullanımını dengeleyerek Vex'in kendi gücünü artırmaya odaklanır. Minyon veya pet olmadan, saf Siren gücüyle savaşmayı sevenler için idealdir.
• The Fourth Seal: Borderlands 3'teki Zane'in 'Double Agent' ağacına benzer şekilde, bir hayalet veya ölüm meleği klonu yaratarak savaşır. Minyonlarınızı güçlendirirken kendi saldırı ve savunma kapasitenizi de artırırsınız.
• Here Comes Trouble: Borderlands 3'teki FL4K'in 'Beastmaster' tarzını andırır. Sadık yoldaşı 'Trouble' ile birlikte savaşır. Element hasarı ve hayatta kalma odaklı, daha rahat bir oyun tarzı arayanlar için mükemmeldir.

Rafa: The Exo-Soldier

Tediore firmasından kaçan bu asker, savaş alanında fırtına gibi esiyor. Yüksek teknoloji ürünü silahlar kullanan Rafa, Borderlands 3'teki Moze ve Borderlands 2'deki Krieg'in bir karışımı gibi hissettiriyor. Saf silah hasarı ve hız arayan oyuncuların favorisi olmaya aday.

• Özellik (Trait) - Overdrive: Bir yetenek kullandığında 'Overdrive' moduna girerek hareket hızı ve tüm kaynaklardan gelen hasar artışı kazanır.
• Remote Agent: Bu ağacın tek bir odağı var: Silahlar. Kritik vuruşlar, seken mermiler, atış hızı... Saf, kinetik hasar arayanlar için yaratılmış.
• People Person: Yine silah odaklı, ancak bu kez element etkilerine ve neredeyse sonsuz mermi imkanına odaklanıyor. Yetenek bekleme süresini azaltarak düşmanları nükleer bombalarla yok etmeyi sevenler için.
• This Year's Gimmick: Neredeyse tamamen yakın dövüş hasarına odaklanır. Can çalma ve kalkan yenileme ile kaosun ortasına atlamayı seven oyunculara hitap ediyor.

Amon: The Forgeknight

Serinin şimdiye kadarki en iri oynanabilir karakteri olan Amon, tam bir tank. Bir Viking gibi görünen bu 'Demirci Şövalye', elemental çekiçler, baltalar ve kalkanlar yaratarak düşmanlarının korkulu rüyası oluyor. Moze gibi özelleştirilebilir bir tank oynamayı sevenler Amon'a bayılacak.

• Özellik (Trait) - Forgeskill: Seçtiği yeteneğe bağlı olarak Amon, özel bir 'Forgeskill' yeteneği kazanır. Bunlar, yetenek tuşuna basılı tutarak aktif edilir.
• Calamity: Bu ağacın amacı sizi bir Doom Slayer'a dönüştürmektir. Artan hareket hızı ve roket yumruklarla düşmanları toza çevirirsiniz. Yakın dövüş ve yakın menzilli silahlarla hibrit yapılar için ideal.
• Vengeance: Amon'un tank rolünü en belirgin şekilde ortaya koyan ağaç. Bir kalkan ve hasar artırıcı bir bariyer kullanarak hem hayatta kalır hem de ağır silahlarla devasa hasarlar verir.
• Cybernetics: Amon'un demirci cephaneliğinden tam olarak yararlanır. Sürekli yetenek kullanarak ağır hasar vermeye ve savaş alanını kontrol etmeye odaklanır. Farklı elementel silahlar arasında geçiş yapabilir ve destek için dronlar çağırabilirsiniz.

Tüm Olumsuzluklara Rağmen Yüksek Oyuncu Sayısı: Neden?

Performans sorunlarına rağmen, Borderlands 4'ün Steam'deki eşzamanlı oyuncu sayısı oldukça yüksek. SteamDB verilerine göre, oyun an itibarıyla 192.000'den fazla oyuncuya ev sahipliği yapıyor. Bu sayı, serinin önceki oyunlarını (Borderlands 3'ün Epic Games Store'a özel çıktığı düşünüldüğünde) geride bırakarak, hafta sonu daha da artması bekleniyor. Bu durum, oyunun temel çekiciliğinin ve markanın gücünün bir göstergesi olarak kabul edilebilir; oyuncular sorunlara rağmen oyunu deneyimlemek istiyor.

İnceleme Süreçleri ve Medyanın Rolü

Oyun yayıncılarının inceleme kopyalarını farklı zamanlarda dağıtması, medyanın bağımsızlığını ve inceleme etiğini gündeme getiren önemli bir konudur. PC Gamer'ın bu durumdaki duruşu, erken hype trenine katılmak yerine, oyunu genel erişime açıldıktan sonra detaylıca ele almanın, okuyucuya daha tarafsız ve kapsamlı bir bakış açısı sunabileceği fikrini pekiştiriyor.

Sonuç olarak, Borderlands 4'ün çıkışı büyük bir heyecan yaratırken, inceleme politikaları ve teknik performans konuları da tartışılmaya devam ediyor. Oyuncuların ve eleştirmenlerin nihai kararı, oyunun uzun vadeli başarısında belirleyici olacak.

Nexus Haber'in detaylı performans testleri, Borderlands 4'ün eğlenceli oynanış mekaniklerini korusa da, PC platformunda ciddi bir optimizasyon cilasına ihtiyaç duyduğunu gösteriyor. Oyuncuları sevindiren tek gelişme ise DLSS, FSR, TSR ve XeSS gibi tüm güncel yükseltme teknolojilerinin yanı sıra Nvidia Reflex ve Frame Generation gibi özelliklere destek vermesi. Bu sayede, eğer RTX 40/50 serisi bir ekran kartınız ve güçlü bir işlemciniz varsa, bu teknolojilerle oyunu oynanabilir hale getirebilirsiniz. Ancak daha eski veya orta segment bir sisteme sahipseniz, yaşayacağınız takılmalar ve düşük FPS değerleri oyun keyfinizi baltalayabilir. Bu nedenle, Gearbox'ın birkaç büyük performans yaması yayınlamasını beklemeniz daha akıllıca bir tercih olabilir.

Bu haberin hazırlanmasında PC Gamer'ın ilgili makalesi, Nexus Haber'in detaylı performans testleri, Borderlands 4'ün Steam performans sorunları ve lansman incelemeleri hakkındaki detaylı haberimiz ve PC Gamer'ın Borderlands 4 inceleme derlemesi referans alınmıştır.