Son dört yıldır Çinli ByteDance şirketinin çatısı altında faaliyet gösteren TikTok, Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanıcı verilerinin Çin hükümeti tarafından erişilebileceği endişeleri nedeniyle yoğun bir tartışmanın odağında yer alıyor. Yaşanan geçici kesintiler ve ardından uygulamanın hızla geri dönmesiyle milyonlarca kullanıcının nefesini tutarak takip ettiği bu süreç, platformun geleceğine dair soruları daha da artırdı.

Bu uzun soluklu kriz, geçtiğimiz günlerde önemli bir aşamaya ulaştı. ABD Hazine Bakanı Scott Bessent'in açıklamalarına göre, Washington ve Pekin yönetimleri, popüler sosyal medya platformu TikTok'un geleceği konusunda bir 'çerçeve anlaşmaya' vardı. Milyonlarca Amerikalı gencin kullandığı uygulamanın yasaklanma tehlikesi, bu gelişmeyle şimdilik rafa kalkmış görünüyor. ABD-Çin TikTok anlaşması, Oracle, Silver Lake ve Andreessen Horowitz gibi devlerin de içinde bulunduğu bir yatırımcı konsorsiyumunun TikTok'un ABD operasyonlarını denetleyebileceği yönünde yeni bilgiler içeriyor. Eğer bu anlaşma gerçekleşirse, CFRA Research kıdemli başkan yardımcısı Angelo Zino'nun tahminlerine göre TikTok'un ABD operasyonlarının değeri 60 milyar doların üzerine çıkabilir.

Ancak, bu 'çerçeve anlaşma'nın detayları ve kalıcılığı konusunda eleştirel bir bakış açısı da mevcut. Bu ifade genellikle nihai ve bağlayıcı bir anlaşmadan ziyade, ana hatlar üzerinde uzlaşıldığını gösterir. Anlaşmanın detayları henüz kamuoyu ile paylaşılmadı ve ABD'nin en başından beri dile getirdiği 'ulusal güvenlik' ve 'veri mahremiyeti' endişelerinin ne ölçüde giderildiği belirsizliğini koruyor. Anlaşmanın, TikTok'un veri operasyonlarını ABD merkezli bir şirkete (örneğin Oracle) devretmesi gibi daha önce gündeme gelen formülleri içerip içermediği de merak konusu. Eğer çözüm sadece ticari bir ortaklıktan ibaretse, Çin devletinin ByteDance üzerindeki etkisinin nasıl sınırlandırılacağı sorusu önemini koruyacaktır.

TikTok ve ABD Hükümeti Arasındaki Gerilimin Kronolojisi

TikTok'un ABD ile olan çalkantılı ilişkisini tam olarak anlamak için, geçmişe uzanan hukuki mücadelelere ve müzakerelere yakından bakmak gerekiyor:

• Ağustos 2020: Dönemin ABD Başkanı Trump, ana şirket ByteDance ile yapılan işlemleri yasaklayan bir başkanlık kararnamesi imzaladı.
• Eylül 2020: Trump yönetimi, TikTok'un ABD operasyonlarının ABD merkezli bir şirkete satışını zorlamaya çalıştı. Microsoft, Oracle ve Walmart önde gelen adaylar arasındaydı. Ancak bir ABD yargıcı, kararnamesini geçici olarak durdurarak hukuki mücadele devam ederken TikTok'un faaliyetlerine devam etmesini sağladı.
• Geçtiğimiz Yıl (Biden Yönetimi): ABD Temsilciler Meclisi, TikTok'a karşı yasa tasarısını ezici bir çoğunlukla (360'a karşı 58 oyla) kabul etti.
• 23 Nisan 2024: Senato da yasa tasarısını onayladı. Kısa süre sonra Başkan Joe Biden, TikTok'un satılmasını veya yasaklanmasını gerektiren yasayı imzaladı.
• TikTok'tan Karşı Hamle: Şirket, yasağın anayasaya aykırı olduğunu ve uygulamanın Amerikalı kullanıcılarının Birinci Anayasa Değişikliği haklarını ihlal ettiğini savunarak ABD hükümetine dava açtı. TikTok, veri güvenliği tehdidi oluşturduğunu sürekli olarak reddetti ve ABD'de depolanan verilerinin tüm yerel yasalara uygun olduğunu belirtti.
• 27 Aralık 2024: Trump, mahkemeye sunduğu dilekçede potansiyel TikTok yasağına karşı çıkarak, uygulamayı ABD'de tutmanın bir yolunu bulabileceğini belirtti. Bu duruş, ilk başkanlığı dönemindeki yaklaşımıyla keskin bir tezat oluşturdu ve olaylarda şaşırtıcı bir dönüm noktası oldu.
• Ocak: ABD Yüksek Mahkemesi, "TikTok yasağı" olarak bilinen Yabancı Düşman Kontrollü Uygulamalardan Amerikalıları Koruma Yasası'nı (PAFACA) onayladı. TikTok, 19 Ocak'ta muhtemelen kapanmak zorunda kalacağına dair resmi bir duyuru yaptı.
• Kapanma ve Geri Dönüş: Yasa yürürlüğe girdiğinde TikTok ABD'de kendini kapattı, ancak bu durum 12 saatten az sürdü. Uygulama kısa süre sonra yeniden çevrimiçi oldu. Platform, "Başkan Trump'ın çabaları sonucunda TikTok ABD'ye geri döndü" açıklamasını yaptı.
• 20 Ocak: Trump, TikTok yasağını 75 gün erteleyen bir başkanlık kararnamesi imzaladı. Bu uzatma, uygulamaya platformda bir hisse satması veya Trump ile anlaşmaya varması için ek süre tanıdı. Amacı, ByteDance ile bir ABD şirketi arasında %50-%50 bir sahiplik düzenlemesi sağlamaktı.
• Mart Başı: Reuters'a göre Trump, yönetimi dört farklı grupla platformu satın almak için görüşmelerde bulunduğunu gazetecilere bildirdi. Daha yakın zamanda The Information, Trump'ın ABD operasyonlarının yaklaşık %50'sine sahip olacak, Amerikalı yatırımcılar tarafından desteklenen bir şirket olan TikTok America'yı duyurmayı planladığını bildirdi. ByteDance'in ise %19.9'luk bir paya sahip olması bekleniyor.
• Son Gelişme ve Trump'ın Rolü: Resmi açıklamalardan yalnızca bir saat önce, ABD Başkanı Donald Trump kendi sosyal medya platformu Truth Social üzerinden anlaşmanın sinyalini vererek, "Ülkemizdeki gençlerin kurtarılmasını çok istediği 'belli' bir şirket üzerine de bir anlaşmaya varıldı" ifadelerini kullandı. Bu paylaşım, 17 Eylül'deki dördüncü TikTok yasağı son tarihinden hemen önce gelmesiyle dikkat çekti ve Başkan Trump'ın, eski başkan Joe Biden döneminde 19 Ocak'ta yürürlüğe giren federal yasayla getirilen yasağı etkisiz kılmak için göreve geldiğinden beri imzaladığı yürütme emirlerinin devamı niteliğindeydi.

Veri Güvenliği ve Ulusal Çıkar İkilemi: Tartışmanın Derinlikleri

TikTok krizi, sadece bir teknoloji şirketinin geleceğini değil, aynı zamanda dijital çağda ulusal güvenlik, veri egemenliği ve bireysel özgürlükler arasındaki karmaşık dengeyi de gözler önüne seriyor. ABD hükümeti, ulusal güvenlik endişelerini öne sürerken, TikTok ve destekçileri ifade özgürlüğü ve serbest piyasa ilkelerini vurguluyor. Bu durum, küresel çapta benzer teknoloji devlerinin hükümetlerle olan ilişkilerini de yeniden şekillendirebilecek potansiyelde bir emsal teşkil ediyor. Bir yandan kullanıcıların kişisel verilerinin potansiyel olarak yabancı hükümetlerin eline geçme riski varken, diğer yandan milyonlarca kullanıcının günlük hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiş bir platformun anayasal haklarının ihlal edilme ihtimali tartışılıyor. Bu ikilem, teknoloji ve politika arasındaki gri alanın ne kadar geniş olduğunu gösteriyor.

Potansiyel Alıcılar ve Dev Teklifler

Şu an itibarıyla platformun satışı için kesin bir anlaşmaya varılmış olmasa da, kısa süre içinde önemli gelişmeler yaşanabilir. İşte TikTok'un ABD operasyonları için potansiyel alıcılar olarak adı geçen yatırımcı grupları ve şirketler:

Diğer İlgi Gösteren Taraflar:

• Amazon: E-ticaret devi, son raporlara göre bu yarışa katılan en yeni şirketlerden biri.
• AppLovin: Mobil teknoloji şirketi, Las Vegas'ın en bilinen casinolarının yaratıcısı Steve Wynn'in desteğiyle TikTok için bir teklif sundu.
• Bobby Kotick: Activision'ın eski CEO'su da TikTok'u satın almakla ilgileniyor. Büyük bir oyun şirketini yönetme tecrübesiyle, sosyal medya ile oyun entegrasyonu potansiyelini görüyor olabilir.
• Microsoft: Teknoloji devi, daha önce de TikTok'u satın almakla ilgilenmişti ve Trump, şirketin yakın zamanda teklif verme sürecine yeniden girdiğini belirtti.
• Oracle: Şirket, 2020'de de TikTok için teklif vermişti. Oracle kurucu ortağı Larry Ellison, Ocak ayında Trump'a %50 sahipliğin "iyi bir anlaşma gibi göründüğünü" söylemişti. Mart ayında ise Oracle'ın, TikTok'un ABD'de çalışmasına yardımcı olacak ana bulut teknoloji ortağı olarak en iyi seçenek olduğu bildirildi.
• Perplexity AI: Yapay zeka arama motoru girişimi de bir teklif sundu.
• Rumble: YouTube alternatifi olan Rumble, TikTok'u satın almak ve bulut teknoloji ortağı olmak istediğini X üzerinden duyurdu.
• Steven Mnuchin: Trump'ın ilk dönemindeki eski ABD Hazine Bakanı, TikTok'un potansiyel satın alımıyla ilgili görüşmelere yeniden dahil oldu.
• Walmart: Perakende devi, özellikle platformun tüketici alışveriş davranışları üzerindeki etkisi göz önüne alındığında, e-ticaret erişimini artırmak için TikTok'u hedefliyor olabilir. Walmart, ilk olarak 2020'de ilgi göstermişti.
• Zoop: OnlyFans kurucusu Tim Stokely tarafından kurulan sosyal medya girişimi Zoop, The Hbar Foundation ile birlikte TikTok'un ABD operasyonlarını satın almak için geç bir aşama teklifi sundu.

Görüldüğü üzere, TikTok'un ABD'deki geleceği hala sis perdesiyle kaplı olsa da, son 'çerçeve anlaşması' Amerikalı TikTok kullanıcılarına kısa vadede rahat bir nefes aldırdı. Uygulamanın yakın gelecekte yasaklanma ihtimali oldukça zayıfladı. Hem siyasi irade, hem de devasa finansal teklifler, bu küresel fenomenin kaderini belirleyecek. Gelişmeler yakından takip edilmeye devam edecektir.

Kaynak: TechCrunch - TikTok'un ABD'deki Belirsiz Geleceği ve Potansiyel Alıcıları Hakkında Bilmeniz Gerekenler