Yapay zeka (AI) çağı, bizlere sağlık hizmetlerinden iklim değişikliğine kadar sayısız alanda çözüm vaat ederken, arka planda şaşırtıcı bir enerji paradoksu yaşanıyor. On yıl önce çevresel felaketler, yeraltı su kirliliği ve fosil yakıtların kalıcılaşmasıyla suçlanan kaya gazı (fracking) endüstrisi, yapay zeka veri merkezlerinin devasa iştahı sayesinde ikinci baharını yaşıyor.
Teknoloji şirketleri, yeni nesil veri merkezlerini artık büyük gaz üretim sahalarının yakınına kuruyor ve genellikle fosil yakıtlara doğrudan bağlanarak kendi enerjilerini üretiyorlar. Bu eğilim, AI'ın çevresel ayak izi hakkındaki manşetlerin gölgesinde kalsa da, bu tesislere ev sahipliği yapan topluluklar için zorlu ve yıkıcı sonuçlar doğurabilir.
- 2 Gigawatt Güç: Poolside'ın Teksas'taki projesi, Hoover Barajı'nın elektrik kapasitesine eşdeğer gücü kaya gazı yakarak üretecek.
- Sam Altman’ın İtirafı: OpenAI CEO'su, Abilene'deki Stargate merkezini çalıştırmak için 'gaz yaktıklarını' açıkça belirtti.
- Yerel Halkın Tepkisi: Batı Teksas ve Louisiana'daki yerel halk, gürültü, ışık kirliliği ve kuraklık riski altındaki su kaynaklarının tüketimi konusunda büyük endişe duyuyor.
- Jeopolitik Nedenler: Şirketler, Çin ile olan rekabeti gerekçe göstererek temiz enerjiye geçiş yerine hızlı ve bol doğal gaz çözümünü tercih ediyor.
Teksas'ta İki Gigawattlık Dev Enerji İhtiyacı
Bu stratejinin en çarpıcı örneklerinden biri, Wall Street Journal tarafından bu hafta ortaya çıkarılan Poolside projesi. Yapay zeka kodlama asistanı girişimi Poolside, Teksas'ın batısında, Dallas'ın yaklaşık 500 kilometre batısında, Central Park'ın üçte ikisi büyüklüğünde, 500 dönümden fazla bir alana veri merkezi kompleksi inşa ediyor.
'Horizon' adı verilen bu tesis, ülkenin en verimli petrol ve gaz sahası olan Permian Havzası'ndan doğrudan doğal gaz çekerek kendi enerjisini üretecek. Poolside, Nvidia AI çipleri kiralayan CoreWeave ile işbirliği yaparak 40.000'den fazla çipe erişim sağlayacak. Tesisten elde edilecek iki gigawattlık hesaplama gücü, Colorado Nehri'nin gücünü kullanan Hoover Barajı’nın tam kapasitesine eşdeğer olacak, tek farkla: burada kaya gazı yakılacak.
“Bu, bir enerji Vahşi Batı’sıdır” benzetmesi yapılan bu projenin ölçeği, yapay zeka sektörünün enerji açlığını gözler önüne seriyor.
OpenAI'ın Sam Altman İtirafı
Poolside bu yolda yalnız değil. Geçen ay, OpenAI CEO'su Sam Altman, Permian Havzası'na yaklaşık 320 kilometre uzaklıktaki Abilene, Teksas'taki amiral gemisi Stargate veri merkezini gezerken samimi bir açıklama yaptı: “Bu veri merkezini çalıştırmak için gaz yakıyoruz.”
Associated Press'e göre, sekiz binada yaklaşık 900 megawatt elektriğe ihtiyaç duyan bu kompleks, savaş gemilerine güç veren türden türbinler kullanan yeni bir gaz yakıtlı elektrik santrali içeriyor. Şirketler, santralin çoğunlukla yedek güç sağladığını iddia etse de, yerel şebekenin kendisi de Batı Teksas'taki doğal gaz ve rüzgar/güneş çiftliklerinin karışımından besleniyor.
Yerel Halkın Sesleri ve Su Kaynakları Endişesi
Bu devasa projelerin çevresinde yaşayan insanlar huzursuz. Stargate'in karşısında oturan Arlene Mendler, AP'ye yaptığı açıklamada, buldozerler mesquite çalılıklarının büyük bir bölümünü yok etmeden önce kimsenin kendilerine fikirlerini sormamasından şikayetçi.
“Yaşama şeklimizi tamamen değiştirdi” diyen Mendler, 33 yıl önce “huzur, sessizlik ve sükûnet” arayışıyla bu bölgeye taşınmıştı. Şimdi ise arka planda sürekli inşaat sesi ve gece manzarasını bozan parlak ışıklar var.
Batı Teksas gibi kuraklığa eğilimli bölgelerde yerel halkın en büyük endişesi su. Altman'ın ziyareti sırasında şehrin rezervuarları yaklaşık yarı kapasitedeydi ve bölge sakinleri haftada iki kez dış mekan sulaması yapma kısıtlamasına sahipti. Oracle, soğutma sistemleri için ilk bir milyon galonluk dolumdan sonra her bir binanın yılda sadece 12.000 galon suya ihtiyaç duyacağını iddia ediyor.
Ancak, AI'ın çevresel ayak izini inceleyen profesör Shaolei Ren'e göre bu rakamlar yanıltıcı. Kapalı döngü soğutma sistemleri dolaylı olarak daha fazla elektriğe ihtiyaç duyar, bu da elektriği üreten enerji santrallerinde daha fazla su tüketimi anlamına gelir.
Sektör Genelinde Yaygın Bir Eğilim: Meta ve xAI
Meta da benzer bir stratejiyi takip ediyor. Louisiana'nın en yoksul bölgesi olan Richland Parish'te şirket, 1.700 futbol sahası büyüklüğünde, sadece hesaplama için iki gigawatt enerji gerektirecek 10 milyar dolarlık bir veri merkezi inşa etmeyi planlıyor. Entergy adlı elektrik şirketi, bu tesisi beslemek için yakındaki Haynesville Shale'den kaya gazı yakacak üç büyük doğal gaz santrali inşa etmek üzere 3.2 milyar dolar harcayacak. Abilene'deki gibi, Louisiana sakinleri de projeden dolayı çevrelerinin buldozerlerle çevrilmesinden memnun değil.
(Şeytanın Avukatlığı: Meta, Teksas'ın El Paso kentinde de 1.5 milyar dolarlık bir merkez inşa ediyor. Şirket, bu tesisin %100 temiz ve yenilenebilir enerjiyle eşleştirileceğini taahhüt ederek, fosil yakıtlara alternatif yolların da arandığını gösteriyor.)
Elon Musk'ın xAI şirketi de dolaylı yoldan fracking bağlantılarına sahip. Memphis'teki tesisine enerji sağlayan Memphis Light, Gas and Water, doğal gazı kaya gazı sahalarından gelen boru hatları aracılığıyla tedarik ediyor.
Tablo: Büyük AI Veri Merkezi Projeleri ve Güç Talepleri
Bu projelerin ölçeğini daha iyi anlamak için başlıca örneklerin talep ettikleri enerji kapasiteleri:
| Proje/Şirket | Konum | Hesaplama Gücü (Yaklaşık) | Ana Enerji Kaynağı |
|---|---|---|---|
| Poolside (Horizon) | Batı Teksas (Permian Basin) | 2 Gigawatt | Kaya Gazı |
| OpenAI (Stargate) | Abilene, Teksas | 900 Megawatt | Doğal Gaz (Şebeke/Yedek Santral) |
| Meta | Richland Parish, Louisiana | 2 Gigawatt | Kaya Gazı |
| Meta | El Paso, Teksas | 1 Gigawatt (2028) | Yenilenebilir Enerji (Eşleştirilmiş) |
Hız, Geopolitik ve İhtiyaç Tartışması
AI şirketleri bu yolu neden seçiyor? Çoğu zaman cevap, sadece elektrik maliyeti değil, aynı zamanda Çin ile rekabette geri kalmama arzusu. OpenAI Küresel İlişkiler Başkan Yardımcısı Chris Lehane, Batı'nın endüstrileşmeyi yeniden canlandırmak ve enerji geçişini sağlamak için hızlı hareket etmesi gerektiğini, aksi takdirde Çin'in devasa enerji yatırımları (bir yılda 450 GW ve 33 nükleer tesis) karşısında dezavantajlı duruma düşüleceğini savunuyor.
Hatta, Trump yönetimi Temmuz 2025'te doğal gaz destekli AI veri merkezlerini çevre izinlerini kolaylaştırarak ve federal arazileri açarak hızlandıran bir kararname yayınladı; bu kararname yenilenebilir enerji kaynaklarını açıkça destek kapsamı dışında bıraktı.
Gerekli Kapasite mi, Yoksa Aşırı Yatırım mı?
Tüm bu yeni kapasitenin gerçekten gerekli olup olmadığı da büyük bir soru işareti. Duke Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, elektrik şebekelerinin yıl boyunca tipik olarak mevcut kapasitelerinin yalnızca %53'ünü kullandığını ortaya koydu. Bu, yeni santraller inşa etmeye gerek kalmadan yeni talebi karşılamak için önemli bir alan olduğunu gösteriyor.
Duke araştırmacıları, veri merkezlerinin yıllık zirve talep dönemlerinde elektrik tüketimini sadece birkaç saatliğine yarı yarıya azaltması durumunda, şebekelerin tahmini 65 gigawattlık yeni talebi (2029 yılına kadar projeksiyon) karşılayabileceğini hesaplıyor. Bu esneklik, şirketlere temiz alternatifler geliştirme süresi tanıyabilir. Ancak sektör, jeopolitik kaygılar nedeniyle hızla fosil yakıtlara yöneliyor.
Finansal Riskler ve Yerel Toplulukların Geleceği
Bu hızlı doğal gaz yatırımı, bir balon riski de taşıyor. Eğer yapay zeka sektöründeki büyüme tahmin edildiği gibi gerçekleşmezse, hem dijital hem de gaz yakan pahalı altyapılar atıl kalabilir. Financial Times, OpenAI'ın tek başına yükümlülüklerini yerine getirme yeteneğinin “daha geniş ekonomi için giderek artan bir endişe kaynağı” olduğunu belirtiyor.
Daha da önemlisi, bu yatırımların finansal ve çevresel yükü, kontratlar sona erdikten sonra yerel toplulukların omuzlarında kalabilir. Örneğin Meta'nın Louisiana'daki santral için Entergy'nin maliyetlerini karşılama garantisi 15 yıl, Poolside'ın CoreWeave ile olan anlaşması da 15 yıl sürüyor. Bu sözleşmeler bittiğinde, bölge sakinleri muhtemelen artan elektrik faturalarıyla baş başa kalacak.
Umut verici olarak, Helion ve Commonwealth Fusion Systems (CFS) gibi küçük modüler reaktörlere ve füzyon girişimlerine büyük özel yatırımlar yapılıyor. Bu alanda dikkat çekici bir gelişme yaşanıyor: Google'ın yapay zeka gücü DeepMind, CFS ile stratejik bir işbirliğine imza atarak, Sparc reaktörünün plazma kontrolünü optimize etmek için Torax adını verdiği özel bir yazılımı kullanıyor. Bu, yapay zekanın sadece enerji tüketen değil, aynı zamanda sınırsız, sıfır emisyonlu enerji çözümlerini hızlandıran bir araç olarak da kullanıldığını gösteriyor. Konuyla ilgili detaylı bilgiye Google DeepMind CFS yapay zeka füzyon enerjisi işbirliği haberimizden ulaşabilirsiniz. Ancak bu temiz enerji alternatifleri baskın hale gelene kadar yıllar, hatta on yıllar geçebilir. Bu süre zarfında, AI'ın parlak vaatleri, maalesef fosil yakıtların karanlık gölgesinde ilerlemeye devam edecek.
Kaynak: Yapay zeka araçlarının kaya gazı ve buldozerlerle temizlenen Teksas arazisi üzerinde çalıştığına dair detaylı araştırmanın orijinaline TechCrunch'ta ulaşabilirsiniz.
