Eski ABD Başkanı Donald Trump, uzun süredir tartışma konusu olan sosyal medya devi TikTok'un ABD operasyonlarının Amerikalı bir yatırımcı grubuna satışını esasen onaylayan bir yürütme emri imzaladı. Yaklaşık 14 milyar dolar değerindeki bu anlaşma, uygulamanın ülkedeki faaliyetlerine devam etmesini sağlayarak olası bir yasağın önüne geçmeyi hedefliyor.

TikTok Krizi ve ABD'nin Ulusal Güvenlik Endişeleri

TikTok'un Çin merkezli ana şirketi ByteDance'e ait olması, ABD'de yıllardır ulusal güvenlik ve veri gizliliği konusunda ciddi endişelere yol açıyordu. Özellikle Çin hükümetinin kullanıcı verilerine erişebileceği veya uygulamanın propaganda aracı olarak kullanılabileceği iddiaları, ABD yönetimini harekete geçirmişti. Eski Başkan Joe Biden döneminde imzalanan bir ulusal güvenlik yasası, TikTok'un Amerikan iş birimlerini elden çıkarmasını veya ABD'de tamamen yasaklanmasını şart koşuyordu. Trump'ın 2020'de başlattığı bu yasağı zorlama çabaları, Biden yönetimi sırasında da iki partili destek görmüştü.

İmzalanan son yürütme emriyle Trump, Adalet Bakanlığı veya Başsavcılığın söz konusu yasayı 120 gün boyunca uygulamasını engelliyor. Bu süre, Başkan'a sunulan elden çıkarma planının hayata geçirilmesi için tanınıyor. Bu, Trump'ın TikTok'a daha önce verdiği dördüncü erteleme kararı olarak kayıtlara geçti.

Anlaşmanın Detayları: Kimler Devralıyor, Neler Değişiyor?

Yürütme emrine göre, TikTok'un ABD operasyonları yeni bir yönetim kurulu oluşturacak. Uygulamanın öneri algoritması, kaynak kodu ve içerik denetim sistemi de yeni Amerikalı sahiplerinin kontrolüne geçecek. Bu, ABD'li yetkililerin en çok üzerinde durduğu noktalardan biriydi; zira algoritmanın Çin etkisi altında kalma potansiyeli eleştiriliyordu. Anlaşma şartlarına göre, teknoloji devi Oracle, TikTok ABD'nin güvenlik operasyonlarını denetleyecek ve bulut bilişim hizmetlerini sağlayacak.

Bu bağlamda, sosyal medya platformlarının algoritma kontrolü ve kullanıcı memnuniyeti konusundaki hassasiyetleri, diğer devlerin de gündeminde yer alıyor. Örneğin, son dönemde aylık 3 milyar aktif kullanıcı sayısına ulaşan Instagram da benzer eleştirilerle karşılaşıyor. Kullanıcılar, takip etmedikleri hesaplardan gelen önerilerin ana akışlarını doldurmasından ve algoritmik seçimlerin kişisel tercihlerini yansıtmamasından şikayetçiydi. Buna yanıt olarak Instagram, kullanıcıların Reels'taki içerik öneri algoritmasını daha hassas bir şekilde ayarlamalarına olanak tanıyan yeni özellikler test etmeye başladı. Bu, TikTok'un zorunlu olarak devrettiği algoritma kontrolünün, diğer platformlar için de kullanıcı deneyimi açısından kritik bir konu olduğunu gösteriyor. Bu bağlamda, Meta'nın da benzer endişelerle hareket ettiği görülüyor. Özellikle genç kullanıcıların çevrimiçi güvenliğini artırmak amacıyla, daha önce Instagram'da test edilen "Genç Hesaplar" özelliğini Facebook ve Messenger platformlarında küresel çapta kullanıma sunarak istenmeyen içerik ve temaslardan korunmayı hedefliyor. Bu özellikler arasında mesajlaşma kısıtlamaları ve hikaye görünürlüğünün sınırlandırılması gibi önlemler bulunuyor. Sosyal medya platformlarının gençlerin ruh sağlığı üzerindeki etkileri ve artan düzenleyici baskılar düşünüldüğünde, bu tür güvenlik önlemleri giderek daha fazla önem kazanıyor. Detaylı bilgi için Meta'nın Genç Hesaplar Küresel Genişlemesi Haberimizi inceleyebilirsiniz. Detaylı bilgi için Instagram'ın 3 Milyar Kullanıcısı ve Algoritma Kontrolü Haberimizi okuyabilirsiniz.

Trump, brifing sırasında yaptığı açıklamada, "Amerikalılara ait ve çok sofistike Amerikalılar tarafından sahip olunan bir şirket olacak. Baştan sona Amerikan operasyonlu olacak," ifadelerini kullandı. Ancak, TikTok'un sahibi ByteDance'ten anlaşma veya yürütme emri hakkında henüz kamuoyuna açık bir onay gelmedi. ByteDance, 19 Eylül'de yaptığı genel bir açıklamayla, "TikTok'un Amerikalı kullanıcılara TikTok ABD aracılığıyla ulaşmaya devam etmesini sağlamak için ilgili yasalara uygun hareket edeceklerini" belirtmişti.

14 Milyar Dolarlık Değerleme ve Yeni Ortaklar

Başkan Trump, Oracle'ın TikTok ABD'deki Amerikalı yatırımcılar arasında yer alacağını belirtse de, yeni sahiplerin tam listesini açıklamadı. Ancak CNBC'nin raporlarına göre, Oracle, Silver Lake ve Abu Dabi merkezli MGX'in TikTok'un ABD şirketinde %45 hisseye sahip olacağı öngörülüyor. Bu, küresel yatırımcıların da bu stratejik anlaşmada önemli bir rol oynayacağını gösteriyor.

Anlaşmaya Yönelik Eleştirel Bakış Açıları ve Sorular

Her ne kadar anlaşma, TikTok'un ABD'deki geleceği için bir çözüm gibi görünse de, bazı eleştirel soruları beraberinde getiriyor. Örneğin, Abu Dabi merkezli MGX'in %45'lik hissesiyle anlaşmanın "tamamen Amerikan operasyonlu" olduğu iddiası ne kadar geçerli? Ayrıca, algoritmanın ve kaynak kodunun tamamen devredilmesi, Çinli mühendislerin geçmişte edindiği bilgi birikiminin veya potansiyel arka kapıların tamamen ortadan kalktığını garanti edebilir mi?

Başkan Yardımcısı JD Vance, "Bu anlaşma gerçekten de Amerikalıların TikTok'u kullanabileceği, ancak verilerinin güvende olduğu ve geçmişte olduğu gibi bir propaganda silahı olarak kullanılmayacağı konusunda eskisinden daha fazla güvenle kullanabileceği anlamına geliyor," dedi.

Ancak, uygulama algoritmasının potansiyel siyasi manipülasyonlara açık olup olmayacağı sorusu da gündeme geldi. Trump, bu konudaki bir soruya, "Her grup, her felsefe, her politika adil muamele görecek," yanıtını verdi. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile konuştuğunu ve onay aldığını belirten Trump'ın, özel bir şirketin uluslararası satış sürecinde bir devlet başkanıyla doğrudan temas kurması da diplomatik ve ticari etik açısından farklı yorumlara yol açabilir.

Peki Sonra Ne Olacak? 120 Günlük Süreç ve Ötesi

Trump'ın yürütme emri, 120 günlük bir pencere açıyor. Bu süre zarfında divestment planının tam olarak uygulanması gerekiyor. Ancak ByteDance'in henüz resmi bir açıklama yapmamış olması, sürecin tamamen pürüzsüz ilerleyip ilerlemeyeceği konusunda belirsizlik yaratıyor. Bu süre sonunda, anlaşmanın tamamlanmaması halinde ABD'deki TikTok kullanıcılarını ne gibi bir geleceğin beklediği hala net değil. Bu anlaşma, küresel teknoloji şirketlerinin ulusal güvenlik gerekçesiyle karşılaştığı zorlukların ve hükümet müdahalelerinin karmaşık bir örneğini teşkil ediyor.

TikTok örneği, ulusal güvenlik odaklı hükümet müdahalelerinin bir yansıması olsa da, küresel çapta teknoloji devlerinin karşılaştığı tek düzenleyici baskı bu değil. Avrupa Birliği de, Dijital Pazarlar Yasası (DMA) ile anti-rekabetçi uygulamaları dizginlemeyi ve kullanıcıların platformlar arası geçişini kolaylaştırmayı hedefliyor. Ancak bu durum, teknoloji devi Apple ile AB arasında gerilime yol açtı. Apple, DMA'nın Avrupa'daki kullanıcı deneyimini kötüleştirdiğini, yeni riskler doğurduğunu ve hatta AirPods için canlı çeviri, Mac'lerde iPhone yansıtma gibi bazı yeni özelliklerin lansmanını geciktirdiğini iddia ediyor. Şirket, DMA'nın birlikte çalışabilirlik gereksinimlerinin gizlilik ve güvenlik taahhütleriyle çeliştiğini savunurken, Avrupa Komisyonu DMA'nın kullanıcıya daha fazla seçenek sunmak ve eşit rekabet ortamı yaratmakla ilgili olduğunu belirtiyor. Bu tartışma, teknolojinin geleceği ve hükümetlerin bu devasa şirketleri nasıl düzenleyeceği konusundaki küresel gündemin önemli bir parçasını oluşturuyor. Detaylı bilgi için Apple ve AB Dijital Pazarlar Yasası Tartışması haberimizi okuyabilirsiniz.

Kaynak: Daha fazla bilgi için TechCrunch'ın ilgili haberini inceleyebilirsiniz.