Gig ekonomisinin kalbi sayılan ABD’nin Kaliforniya eyaletinde, araç çağırma uygulamaları Uber ve Lyft’in yüz binlerce sürücüsü için tarihi bir adım atıldı. Vali Gavin Newsom Cuma günü imzaladığı yasa tasarısı ile bağımsız yüklenici statüsündeki bu sürücülere sendikalaşma ve toplu pazarlık yapma hakkı tanıdı. Bu karar, uzun süredir devam eden işçi hakları ve teknoloji devleri arasındaki gerilimi yeni bir seviyeye taşıyor.
Büyük Uzlaşmanın Ardındaki İki Yönlü Anlaşma
Bu yasa, yalnızca sürücülere sendika hakkı vermekle kalmıyor; aynı zamanda eyalet yasa koyucuları, sendikalar ve araç çağırma şirketleri arasında varılan geniş çaplı bir uzlaşmanın parçası olarak dikkat çekiyor. Vali Newsom, Ağustos ayında duyurulduğunda bu anlaşmayı “yalnızca Kaliforniya’nın başarabileceği, işçiler ve iş dünyası arasındaki tarihi bir anlaşma” olarak nitelendirmişti.
Bu kapsamlı anlaşmanın kilit noktası, bir denge kurmasıdır: sürücülere haklar verilirken, şirketlerin operasyonel maliyetlerini düşüren ayrı bir yasa tasarısı da kabul edildi. Bu, özellikle Uber ve Lyft için daha düşük sigorta gereksinimleri getirilmesi anlamına geliyor. Böylece, teknoloji devleri operasyonel avantaj elde ederken, sürücüler de daha güçlü bir söz hakkına sahip oluyor.
Uber’in Kaliforniya Kamu Politikası Başkanı Ramona Prieto, bu iki yasanın “sürücüler için daha güçlü sesler yaratırken, yolcular için maliyetleri düşüren bir uzlaşmayı temsil ettiğini” belirtti.
800 Binden Fazla Sürücüyü Etkileyecek Kapsam
Associated Press’in raporlarına göre, Kaliforniya’daki 800 binden fazla sürücü bu yeni yasa ile sendikalara katılma ve daha iyi ücretler, sosyal yardımlar ve çalışma koşulları için toplu pazarlık yapma hakkı kazanacak. Bu, gig ekonomisi işgücünün örgütlenme tarihinde önemli bir sıçramadır.
Değer Katma ve Analiz: Bağımsız Yüklenici Statüsü Ne Anlama Geliyor?
Bu yasanın en kritik yönü, sürücülerin statülerinin hâlâ bağımsız yüklenici (independent contractor) olarak kalmasıdır. Geleneksel işçi sendikalarından farklı olarak, bu modelde sendikalar; asgari ücret garantisi, işsizlik sigortası veya mesai ücreti gibi tam zamanlı çalışan haklarını talep edemeyeceklerdir. Bu durum, sendikalaşmanın etkisini geleneksel iş gücüne göre sınırlı tutabilir. Ancak bu yeni yapı, ücret şeffaflığı ve şoförlerin uygulama algoritması kararlarına karşı daha güçlü itiraz mekanizmaları geliştirmesini sağlayabilir.
Şeytanın avukatlığı perspektifinden bakıldığında, bazı eleştirmenler, bu anlaşmanın aslında tam çalışan statüsünü (AB5 yasası ile tetiklenen tartışmayı) geri plana iterek, şirketlerin 'bağımsız yüklenici' modelini korumasına izin verdiğini savunuyor. Bu, şirketlerin yasal maliyetlerini düşürürken, sürücülere sadece 'parçalı' haklar verildiği anlamına gelebilir.
Gelecek ve Emsal Etkisi
Kaliforniya, genellikle ABD’deki işgücü ve teknoloji düzenlemeleri konusunda bir trend belirleyici olarak görülür. Bu nedenle, eyalette atılan bu adımın diğer eyaletlere de yayılması bekleniyor. Geçtiğimiz sonbaharda Massachusetts seçmenlerinin de araç çağırma sürücülerine sendikalaşma hakkı veren bir oylamayı kabul etmesi, bu hareketin eyalet sınırlarını aşan bir ivme kazandığını gösteriyor.
Bu gelişme, gelecekteki gig ekonomisi düzenlemelerinin 'tam çalışan' modeli yerine 'bağımsız yükleniciye ek haklar' modeli etrafında şekillenebileceğine dair güçlü bir sinyal veriyor.
Kaynak
Bu haberin hazırlanmasında teknoloji ve iş dünyası haber kaynakları kullanılmıştır.
