Soğuk Savaş döneminde, Demir Perde'nin arkasında teknoloji ve eğlence anlayışı Batı'dan farklı bir yolda ilerliyordu. Bu farklılığın en ilginç sembollerinden biri, Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin (GDR) 41 yıllık tarihinde ürettiği tek atari kabini olan Poly-Play'dir. 1985 yılında üretilen bu makine, sadece bir oyun konsolu değil, aynı zamanda sosyalist mühendisliğin zorluklara ve ambargolara karşı verdiği mücadelenin de bir yansımasıydı.

Poly-Play'in Doğuşu: Geri Dönüşüm ve İdeoloji

Yaklaşık 2.000 adet üretilen Poly-Play, VEB (Halkın Sahip Olduğu İşletme) Polytechnik Karl-Marx-Stadt (bugünkü Chemnitz) tarafından imal edildi. Bu makineyi benzersiz kılan şey, parçalarının atari makineleri için özel olarak tasarlanmamış olmasıydı. Monitör olarak yeniden işlenmiş bir Alman TV seti kullanıldı ve kabin, mobilya üreticisi VEB Raumkunst Mosel tarafından yapıldı. Altı metrelik bu ahşap görünümlü yapı, Doğu Almanya'daki gençlik merkezleri ve tatil evlerinde parlayan, bilgisayarlı bir sosyalist geleceğe açılan pencere olarak görülüyordu.

Teknik Çelişkiler: Zilog Z80'in Sosyalist İkizi

Poly-Play'in beyninde U880 mikroişlemcisi bulunuyordu. Bu çip, Amerikan Zilog Z80'in Doğu Almanya'da üretilen ve neredeyse birebir kopyası olan versiyonuydu. Bu durum, Soğuk Savaş döneminde Batı teknolojisine ulaşmayı engelleyen CoCom ticaret ambargosuna karşı geliştirilen zorunlu bir çözümdü. Makine, 50 pfennig karşılığında sekiz farklı oyunu çalıştırmak üzere tasarlanmıştı:

• Hirschjagd (Geyik Avı)
• Hase und Wolf (Tavşan ve Kurt)
• Absfahrtslauf (Yokuş Aşağı)
• Schmetterlinge (Kelebekler)
• Schießbude (Atış Poligonu)
• Autorennen (Motor Yarışı)
• Merkspiel (Hafıza Oyunu)
• Wasserrohrbruch (Su Borusu Patlaması)

Varoluşsal Kaygı Oyunu: Wasserrohrbruch

Bu sekiz oyunun çoğu, modern standartlara göre oldukça ilkel kalsa da, aralarından biri öne çıkıyordu: Wasserrohrbruch ('Su Borusu Patlaması'). Bu oyun, oyuncuyu patlayan bir su borusunun altında, elinde bir kova ile çaresiz bırakan bir 'kaygı oyunu'ydu. Odanın sürekli su altında kalmasını engellemeye çalışıyorsunuz, ancak damlalar düzensiz ve ikişer ikişer düşüyor. Kovalı su dolduğunda merdivenlerden çıkıp suyu dışarı atmalısınız; siz bunu yaparken oda dolmaya devam eder. Oyunun kaçınılmaz sonu, ne kadar ertelense de geliyordu. Oyun, dönemin sistemsel çaresizliğini ve 'Perestroyka' öncesi anksiyeteyi yansıtan derin bir mesaja sahipti.

“Wasserrohrbruch, kaçınılmaz sona sadece erteleme gücünüzün olduğu, varoluşsal bir mücadeleyi simgeliyor. Bu, Doğu Almanya'nın teknolojik hızı yakalama çabasının metaforu olabilir.”

Sosyalist Kardeşliğin Ürünü: Hase und Wolf

Bir diğer dikkat çekici oyun ise Hase und Wolf idi. Kontrolleri hantal bir Pac-Man kopyası olmasına rağmen, bu oyunun kültürel önemi büyüktü. Oyun, ikonik Sovyet çizgi filmi Nu, Pogodi'ye dayanıyordu. Bu durum, Poly-Play'i muhtemelen Doğu Almanya'nın ilk ve tek lisanslı video oyunu yapıyordu ve 1980'lerde Sovyet kültürel hegemonyasının izlerini taşıyordu.

Poly-Play'in Tarihi Mirası ve Çelişkili Sonu

Poly-Play, Soğuk Savaş bloğunun hem umutlarını hem de başarısızlıklarını gözler önüne seriyor. Bir yandan, yeni mühendis kadrolarının yetiştirilmesi vizyonu vardı. Diğer yandan ise, CoCom ambargosu nedeniyle Batı'daki muadillerine (Japonya ve ABD) göre bariz şekilde geride kalan, taklit çipler ve kopyalanmış oyunlar mevcuttu. Bu teknik gerilik, Batı'nın bilişim çağının şafağında rakiplerini ne kadar hızlı geride bıraktığının bir kanıtıydı.

Ancak Poly-Play'in enteresan bir 'sosyalist' detayı da bulunuyordu: Doğu Alman çocukları makineyi hileyle kullanmanın bir yolunu bulmuştu. 50 pfennig yerine tek bir pfennig bozuk parayı doğru açıyla yerleştirerek makineyi kandırabiliyorlardı. Bu durumun hoşgörülmesinin nedeni ise, 'burası bir kapitalist girişim değil' mantığıydı. Bugün, bu benzersiz tarihi mirası koruma çabaları sayesinde, Poly-Play emülatörler aracılığıyla hala oynanabilmekte.

Kaynak: Doğu Almanya'nın tek atari makinesi Poly-Play hakkında daha detaylı bilgilere ve oyunu oynama deneyimine PC Gamer'daki orijinal haberden ulaşabilirsiniz.