ABD'nin önde gelen yarı iletken devi Intel, son dönemde ekonomik ve jeopolitik gelişmelerin odağında yer alıyor. Trump yönetiminden gelen son açıklama ise teknoloji dünyasında ve kamuoyunda büyük yankı uyandırdı: ABD hükümeti, Biden döneminde başlatılan ve çip üretimine milyarlarca dolar kaynak aktaran CHIPS Yasası kapsamındaki mali desteklere karşılık Intel'den yüzde 10 hisse talep ediyor.
Hükümetin 'Bedava Para Yok' Yaklaşımı
Daha önce Trump yönetiminin Intel'de hisse almayı düşündüğü haberleri gündeme gelmişti. Ancak Ticaret Bakanı Howard Lutnick'in CNBC'ye yaptığı açıklamalar, bu talebin yeni bir yatırım karşılığında değil, mevcut CHIPS Yasası fonlarına karşılık bir "bedel" olarak istendiğini ortaya koydu. Lutnick, konuya ilişkin şunları kaydetti:
"Paramız karşılığında bir hisse almalıyız. Biden yönetiminde zaten taahhüt edilen bu parayı vereceğiz ve karşılığında hisse alacağız."
Bakan Lutnick, Biden yönetiminin daha önce Intel, TSMC ve benzeri şirketlere parayı 'bedelsiz' verdiğini savunarak, Trump yönetiminin ise "Amerikan vergi mükellefleri için bir parça pay" almak istediğini vurguladı. Beyaz Saray basın sözcüsü Karoline Leavitt de bu fikri "ulusal güvenlik ve ekonomik perspektiften Amerika'nın ihtiyaçlarını önceliklendiren yaratıcı bir fikir" olarak nitelendirdi ve daha önce böyle bir uygulamanın yapılmadığını belirtti. Reuters'ın aktardığına göre, hükümetin oy hakkı olmayan hisseler isteyerek Intel'in operasyonlarına doğrudan müdahale etmeyi planlamadığı ifade ediliyor.
CHIPS Yasası ve Kamu Yatırımının Yeni Yüzü
CHIPS Yasası, ABD'nin küresel çip üretimindeki liderliğini yeniden kazanma ve ulusal güvenlik risklerini azaltma hedefiyle hayata geçirilmişti. Yasa, yerli çip üretimi ve araştırmasına milyarlarca dolarlık teşvikler sağlıyor. Ancak bu son talep, kamu kaynaklarının büyük şirketlere aktarılma biçimi konusunda yeni bir tartışma başlattı. Vergi mükelleflerinin parasının, stratejik öneme sahip dahi olsa büyük bir şirkete basitçe verilmesinin sorgulanması, bu talebin arkasındaki temel motivasyonlardan biri olarak öne çıkıyor.
Eğer bu halka açık yatırım Intel'i canlandırma çabasında başarılı olursa, hükümetin edindiği hisseler ilerleyen bir tarihte satılarak fonların kısmen veya tamamen geri kazanılması, hatta bir getiri elde edilmesi mümkün olabilir. Bu, kamu kaynaklarının kullanımı açısından daha ilerici bir yaklaşım olarak değerlendiriliyor.
Eleştirel Bakış ve Potansiyel Sakıncalar
Bu adım, şüphesiz bazı soru işaretlerini de beraberinde getiriyor. Trump'ın daha önce CHIPS Yasası'nı "korkunç bir şey" olarak nitelendirmesi, mevcut yaklaşımındaki değişimi dikkat çekici kılıyor. Ayrıca, hükümetin ticari varlıklarda mülkiyet sahibi olmasının genel akılcılığı da tartışma konusu. Biden yönetiminin, çip endüstrisini kamulaştırmaya çalışmakla suçlanma korkusuyla başlangıçta hisse talep etmemiş olabileceği yorumları yapılıyor.
Hükümetin özel bir şirkette hisse sahibi olması, şirketin özerkliği, yönetim kurulu kararları ve uzun vadeli stratejileri üzerinde dolaylı da olsa bir etki yaratma potansiyeli taşıyor. Her ne kadar oy hakkı olmayan hisselerden bahsedilse de, ABD gibi bir gücün bir şirkette önemli bir hisseye sahip olması, gelecekteki olası müdahaleler veya politik baskılar konusunda endişelere yol açabilir. Bu durum, serbest piyasa ekonomisi ilkeleri ile stratejik endüstrilerin ulusal kontrolü arasındaki dengeyi bir kez daha gündeme getiriyor.
Sen,Nexus Editöründen Değer Katan Yorum: Kamu-Özel Ortaklıklarında Yeni Bir Dönem mi?
ABD hükümetinin Intel'deki hisse talebi, sadece çip endüstrisi için değil, genel olarak kamu-özel sektör ortaklıkları için de bir dönüm noktası olabilir. Geleneksel olarak, hükümet teşvikleri genellikle doğrudan sübvansiyonlar veya vergi indirimleri şeklinde olmuştur. Ancak, stratejik öneme sahip sektörlerde kamu fonlarının kullanılmasına karşılık hisse talep edilmesi, vergi mükelleflerinin riskini azaltırken potansiyel bir getiri elde etme amacı güdüyor. Bu model, özellikle ulusal güvenlik veya kritik altyapı projelerinde, gelecekte daha sık karşımıza çıkabilir. Bir yandan, bu yaklaşım kamu kaynaklarının daha sorumlu kullanımını sağlayabilirken, diğer yandan özel sektör şirketlerinin bağımsızlığını ve inovasyon dinamiklerini nasıl etkileyeceği önemli bir tartışma konusu olmaya devam edecek.
Tüm bu gelişmeler, Intel için oldukça hareketli bir döneme işaret ediyor. Sadece beş yıl önce, ABD hükümetinin bir teknoloji devinden hisse talep edeceği fikri oldukça sıra dışı hatta garip gelirdi. Ancak bugün gelinen noktada, küresel tedarik zinciri kırılganlıkları ve jeopolitik rekabet, bu tür "sıra dışı" adımları "olağan" hale getirme potansiyelini taşıyor.
Kaynak: PC Gamer
