Tüm 27 Avrupa Birliği (AB) üye devleti, küresel yarı iletken (çip) sektöründe Avrupa'nın hızla kan kaybettiği uyarısıyla bir araya gelerek, mevcut AB Çip Yasası'nın (EU Chips Act) acilen revize edilip güçlendirilmesi gerektiğini belirten ortak bir deklarasyon yayınladı. Bu çağrı, Komisyon'dan bölgenin rekabet gücünü yeniden kazanması için 'güçlendirilmiş, ikinci aşama' bir plan talep ediyor.

Deklarasyona göre, Avrupa'nın küresel rakipleri (başta ABD ve Asya ülkeleri) kamu yatırımlarını önemli ölçüde artırırken, yarı iletken endüstrisindeki 'değer yaratımının büyük bir kısmı AB dışında gerçekleşiyor'. Bu durum, kritik sektörler için tedarik zinciri güvenliğinde ve teknolojik bağımsızlıkta büyük riskler yaratıyor.

Avrupa'nın Geriye Düşüşü: Neden Yeni Bir Yasa Şart?

Yarı iletkenler, modern ekonominin ve 'gerekli toplumsal geçişlerin' temelini oluşturuyor. Deklarasyon, çip sektörünün artık yalnızca ekonomik bir alan olmaktan çıkıp, tıpkı havacılık ve savunma gibi stratejik bir endüstri olarak önceliklendirilmesi gerektiğini vurguluyor. Bu, AB'nin Ar-Ge, inovasyon ve yatırım için önemli bir hedef belirlemesi, gerektiğinde mevcut koruma araçlarını kolektif olarak kullanması anlamına geliyor.

Revize Edilmiş AB Çip Yasası'nın Üç Temel Amacı

Yeni plan, Avrupa'nın teknoloji bağımsızlığını güvence altına almayı hedefleyen üç ana sütun üzerine inşa ediliyor:

• Refah (Prosperity): Avrupa'nın ekonomik refahını ve uç pazarlarda değer yaratımını artıracak rekabetçi bir yarı iletken ekosistemi oluşturmak.
• Vazgeçilmezlik (Indispensability): Küresel yarı iletken değer zincirindeki kritik kontrol noktalarını güvence altına almak için teknolojik ve inovasyon liderliğini korumak ve geliştirmek.
• Esneklik (Resilience): Özellikle küresel aksaklıklar veya jeopolitik belirsizlikler sırasında, Avrupa’nın en kritik sektörleri için güvenilir ve istikrarlı bir çip tedarikini sağlamak.

2030 Hedefi Ne Kadar Gerçekçi? Eleştirel Bakış

Orijinal AB Çip Yasası, 2030 yılına kadar küresel pazar değer zincirindeki payı %20'ye çıkarmayı hedefliyordu. Ancak Avrupa Sayıştayı (European Court of Auditors) özel bir raporunda bu hedefin “aşırı hırslı” olduğunu belirtmişti. Mevcut tahminler, AB'nin 2030'da %11.4 civarında kalacağını öngörüyor.

Buradaki temel sorun, hedeflerin ne kadar gerçekçi olduğu. Deklarasyonun kendisi bir niyet sinyali olsa da, Sayıştay raporunun da belirttiği gibi, belirlenen hedeflere ulaşmak için harcanacak kaynağın büyüklüğü ve siyasi iradenin sürekliliği en büyük belirsizliktir. ABD'nin yüz milyarlarca dolarlık CHIPS Yasası karşısında AB’nin finansal taahhüdü, rekabetteki başarısını belirleyecektir.

Küresel Rekabet ve ABD'nin Etkisi

Avrupa'nın çip bağımsızlığı mücadelesi, ABD ve Çin arasındaki yoğun teknoloji savaşının gölgesinde ilerliyor. ABD, 2022'de yürürlüğe koyduğu 200 milyar dolarlık CHIPS ve Bilim Yasası ile yerli üretimi teşvik ederek agresif bir strateji izledi. Bu durumun Avrupa üzerindeki etkileri de görüldü.

Örneğin, Avrupa'nın yerel çip üretimini artırma hedeflerinde kritik rol oynaması beklenen, Intel'in Almanya'nın Magdeburg kentinde planladığı dev fabrika (megafab) tesisi, yaşanan yönetim değişiklikleri ve ABD'deki teşvik mekanizmalarının etkisiyle iptal edilmişti. Bu durum, küresel çip savaşında finansal teşviklerin, coğrafi konumdan çok daha belirleyici olduğunu gösteriyor.

İkinci Aşama İçin Önerilen Adımlar

Yeni yasa için önerilen temel konular arasında; endüstriler arası iş birliğini artırmak, teknoloji şampiyonlarını desteklemek, yasal süreçleri hızlandırmak, kuantum ve yapay zeka alanlarına özel yatırım yapmak, vasıflı iş gücü yetiştirmek ve yeşil dönüşümü desteklemek yer alıyor.

Sonuç olarak, AB'nin bu acil deklarasyonu, Avrupa'nın teknolojik egemenliğini yitirme korkusunun bir yansımasıdır. Başarı, sadece hedeflerin büyüklüğüne değil, aynı zamanda bu hedefleri gerçekleştirmek için ayrılacak bütçenin büyüklüğüne ve küresel rakipler karşısında gösterilecek siyasi kararlılığa bağlı olacaktır.

Kaynak: AB Üye Devletlerinden Yarı İletken Sektörü İçin Güçlendirme Çağrısı