Küresel teknoloji tedarik zincirinde jeopolitik gerilimler tırmanıyor. ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşının yeni cephesi, stratejik öneme sahip nadir toprak mineralleri oldu. Çin'in bu kritik metaller üzerindeki ihracat kısıtlaması hamlesi, başta yarı iletken üretimi olmak üzere pek çok sektörde Avrupa Birliği'ni zor bir ikilemle karşı karşıya bıraktı. AB, kendi ticaretini aksatmadan bu baskıya nasıl yanıt vereceği konusunda planlama yapıyor.
Düşünce Kuruluşundan Sert Karşı Tedbir Önerisi
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi (ECFR) gibi önde gelen düşünce kuruluşları, Çin'in bu diplomatik tavrına karşı sert tedbirler alınması gerektiğini savunuyor. ECFR'nin yakın tarihli bir raporu, otomotiv parçaları ve jet motorları gibi alanların yanı sıra, Çin'in kritik öneme sahip olan Derin Ultraviyole (DUV) litografi makinelerine erişimini sınırlama önerisini masaya yatırdı. Bu makineler, günümüzün gelişmiş bilgisayar çiplerinin üretimi için hayati öneme sahip.
DUV litografi, silikon gofretler üzerine devre desenlerinin basılmasında kullanılan temel bir yöntemdir. Hollandalı ASML, bu makinelerin dünyanın en büyük tedarikçisi konumundadır ve bu üretim süreci Almanya'dan Zeiss gibi birçok Avrupalı tedarikçinin parça desteğine dayanır.
EUV ve DUV Arasındaki Kritik Fark
Çin, yüksek performanslı işlemciler üretme konusunda büyük çaba sarf ediyor ancak en gelişmiş teknoloji olan Aşırı Ultraviyole (EUV) litografi makinelerine erişimi ABD ve Hollanda'nın uyguladığı ihracat kontrolleri nedeniyle zaten kısıtlanmış durumda. ASML, EUV pazarının neredeyse tek hakimi olduğundan, bu teknolojiye Çin'in ulaşması şu an için çok zor.
Ancak Çin, daha eski nesil DUV makinelerini kullanarak yüksek performanslı çipler üretmek için karmaşık çoklu desenleme (multi-patterning) gibi yöntemlere başvuruyor. DUV makinelerinin erişiminin kısıtlanması, Çin'in yarı iletken hedeflerini ciddi ölçüde yavaşlatabilir.
Değerlendirme: Kısır Döngü Riski
Bu tür misilleme ticaret savaşları, mevcut gerilimi körükleme potansiyeli taşıyor. Uzmanlar, Avrupa'nın bu adımı atması halinde Çin'in nadir toprak ihracatını tamamen durdurmasının, kendilerine uzun vadede daha büyük maliyetler getireceğini, ancak kısa vadede AB sanayisini derinden sarsacağını belirtiyor. Ayrıca, DUV teknolojisi sadece ASML'ye ait değil; Japon firmaları Nikon ve Canon da bu alanda üretim yapıyor. Bu durum, Çin'in Avrupa yerine başka kaynaklara yönelebileceği eleştirisini beraberinde getiriyor.
Ticaret Savaşının Olası Sonuçları ve Farklı Görüşler
Düşünce kuruluşunun önerisi bir hayli sert olsa da, Avrupa Komisyonu'nun bu öneriyi uygulamaktan çekinmesi anlaşılabilir. Zira böylesine karşılıklı bağımlılık içeren bir ortamda 'intikam' hamleleri, genellikle durumu daha da kötüleştirir. Çin, kendi DUV teknolojilerini geliştirme çabalarını hızlandırırken, Avrupa'nın tedarik zinciri de nadir topraklara olan bağımlılığı yüzünden kırılganlığını koruyor.
Bu arada, ABD cephesinde de baskılar devam ediyor. Eski Başkan Trump yönetimi döneminde gündeme gelen ve yeniden tartışılan, ABD yazılımları kullanılarak üretilen ürünlerin Çin'e ihracatının kısıtlanması gibi seçenekler de masada tutuluyor. Eğer bu plan hayata geçerse, kapsamı jet motorlarının tasarımından en basit tarım ekipmanlarına kadar uzanacak; hatta Microsoft Windows ve Google Android gibi yaygın işletim sistemleri de potansiyel kısıtlamalar kapsamına dahil olabilir. Bu durum, küresel teknoloji üretiminin politikalarla ne denli şekillendiğini bir kez daha gözler önüne seriyor. Bu tarz ABD'nin Çin'e yönelik yazılım kısıtlamaları, küresel tedarik zincirinde büyük bir şok dalgası yaratacak bir hamle olarak değerlendiriliyor.
Sonuç olarak, AB'nin atacağı her adım, hem teknolojik bağımsızlık hedefleri hem de anlık ekonomik istikrar açısından büyük sonuçlar doğuracak. Çin, kısıtlama tehdidinde bulunsa da, AB'nin tepkisinin boyutu ve zamanlaması, küresel çip savaşının gidişatını belirleyecek en önemli faktör olacak.
Kaynak: Bu analiz, PC Gamer'da yayımlanan orijinal habere dayanarak derinlemesine yorumlanmış ve yeniden yapılandırılmıştır.
