Sinema dünyasının en tartışmalı ve ödüllü isimlerinden biri olan Rumen yönetmen Radu Jude, yapay zekanın (AI) film sanatına etkilerini yeniden tanımlayacak cüretkar bir kısa film projesiyle gündemde. Daha önce “Bad Luck Banging or Loony Porn” gibi işleriyle dikkat çeken Jude, bu kez İtalya Ulusal Film Müzesi’nin arşivlerindeki vintage porno makaralarını, yapay zeka tarafından seslendirilen Dante’nin epik eseri “İlahi Komedya”nın dizeleriyle birleştiriyor. Bu, yalnızca sanatsal bir deney değil, aynı zamanda teknoloji, sansür ve dilin manipülasyonu üzerine derin bir yorum niteliği taşıyor.
“Dante'nin Cenneti İçin Fragman”ın Çekirdeği
“Trailer for Dante’s Paradise” (Dante’nin Cenneti İçin Fragman) başlıklı bu kısa film, Torino’nun simgesi haline gelen Mole Antonelliana kulesinde bulunan İtalya Ulusal Film Müzesi’nin 25. yıl kutlamaları kapsamında düzenlenen bir dizi etkinliğin parçası.
Jude’un çalışması, bu seride yer alan üç önemli sanatçının işlerinden biri olarak öne çıkıyor. Müzeye ait olan ve pre-sinema objelerinden Federico Fellini’nin kişisel eşyalarına kadar pek çok hazineyi barındıran bu arşivden, Jude’un özellikle 1980’lere ait X-rated filmlerin tanıtım makaralarına odaklandığı belirtiliyor.
Neden Porno ve Yapay Zeka?
Filmin provokatif bileşenleri tesadüfi değil. Yönetmen, özellikle bu eski porno filmlerin fragmanlarının, filmle alakasız sesler veya başlıklar eklenerek nasıl manipüle edildiğini göstermeyi amaçlıyor. Müze Müdürü Carlo Chatrian (aynı zamanda eski Locarno ve Berlin Film Festivali başkanı), Variety’ye verdiği demeçte Jude'un bu konuya dikkat çektiğini belirtti.
“Jude, dünyanın dört bir yanındaki sinema işletmecilerinin bazen fragmanlara filmle hiçbir ilgisi olmayan sesler veya başlıklar ekleyerek yaptıkları manipülasyon üzerine çalışmayı seçti. Bu dilsel manipülasyon üzerine yapılan çalışma, yapay zeka tarafından oluşturulmuş bir sesin okuduğu ‘İlahi Komedya’dan alıntılarla harmanlanıyor.”
Bu bağlamda yapay zeka sesi, geçmişteki manuel ses manipülasyonunun dijital ve otomatik bir uzantısı olarak konumlandırılıyor. Jude, binlerce yıllık klasik bir metin olan Dante’yi, çağımızın en tartışmalı teknolojisi olan AI aracılığıyla yeniden yorumlayarak, dilin otantikliği ve sanatsal otoritenin sınırlarını sorguluyor.
Sanatın Sınırları ve Şeytanın Avukatlığı
Radu Jude’un bu tercihi, sinema çevrelerinde kaçınılmaz olarak bir etik tartışmayı da beraberinde getiriyor. Bir yanda, sanatçının elindeki tüm materyalleri (klasik şiir, geçmişin yasak görüntüleri, en yeni teknoloji) kullanarak özgürce ifade yaratması savunulurken, diğer yanda bu tarz projelerin sadece “şok değeri” yaratmak için yapıldığı eleştirisi yükseliyor.
AI'nın kullanımı, özellikle bir klasik metni seslendirirken, metnin duygusal derinliğini ve yazarın niyetini ne kadar yansıttığı konusunda endişelere neden olabilir. Dante gibi bir dehanın eserinin robotik bir sesle sunulması, bir yandan manipülasyon temasını güçlendirirken, diğer yandan kültürel mirasın sanatsal bağlamdan koparılması riskini taşıyor. Jude, tam da bu gerilimi sanat eserinin merkezine yerleştirerek, izleyiciyi hem estetik hem de felsefi açıdan zorlamayı hedefliyor.
Turin Encounters Serisinin Diğer Önemli İsimleri
Radu Jude’un kısa filmi, “Turin Encounters” serisinin sadece bir parçası. Bu prestijli kutlama serisi, uluslararası arthouse sinemanın önde gelen isimlerini bir araya getiriyor. Seride yer alan diğer önemli yönetmenler ve çalışmaları şunlardır:
- Heinz Emigholz (Almanya): Serinin açılışını, 20. yüzyıl mimarları üzerine deneysel çalışmalarıyla tanınan Emigholz’un 28 dakikalık “Ecce Mole” filmi yaptı. Film, New York Film Festivali’nde prömiyerini yaptı.
- Jia Zhangke (Çin): Venedik Altın Aslan ödüllü “Still Life” gibi yapımlarla tanınan, Çin’in önde gelen auteurlerinden Zhangke, kısa süre içinde ilham perisi ve eşi Zhao Tao’nun oynadığı, hem Torino hem de Çin’de geçen isimsiz bir kısa filmin çekimlerine başlayacak.
Bu projelerin tamamı, Martin Scorsese’nin coşkulu bir sonsöz yazdığı “The Temple of Cinema” başlıklı gösterişli bir kitapla da destekleniyor. Radu Jude’un bu serideki yer alışı, projenin sadece teknik bir deneyden ibaret olmayıp, küresel sinema sanatının mevcut sınırlarını sorgulayan önemli bir kültürel olay olduğunu gösteriyor.
Kaynak: Variety
