Türkiye'nin önde gelen teknoloji ve gündem portali Sen,Nexus olarak, Amerikan kök müzik tarihinin en dönüm noktalarından birini aydınlatan yeni bir belgeseli inceliyoruz: 'Newport & the Great Folk Dream'. Bu yapım, 1963'ten 1966'ya kadar olan Newport Folk Festivali'nin sadece müziğini değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel değişim rüzgarlarını da yansıtıyor. Yönetmen Robert Gordon ve yapımcı Laura Jean Hocking, efsanevi Murray Lerner'ın 100 saatlik, yıllardır kasada kilitli kalmış ham görüntülerini gün yüzüne çıkararak, daha önceki 'Festival' (1967) belgeselinin dağınık anlatımının ötesine geçen, keskin ve derin bir anlatı sunuyor.

Dylan'ın Şokundan Önceki Sessiz Devrimler

Belgeselin merkezinde, 1965'te Bob Dylan'ın sahneye elektrikli gitarıyla çıkıp folk dünyasını altüst ettiği an olsa da, 'Newport & the Great Folk Dream', bu olayın bir boşlukta yaşanmadığını ustaca gösteriyor. Eleştirel bir bakış açısıyla, asıl değişimin 1964'te, Beatles'ın Amerika'yı ele geçirmesinin hemen ardından başladığı vurgulanıyor. Beatlemania'nın, Dylan'ın eyleminden daha büyük bir popülist form olarak folk müziğin sonunu getirdiği bile öne sürülüyor.

Howlin’ Wolf gibi sanatçıların sahnede elektrikli enstrümanlarla yer alması, festivalin o steril, 'uygarlıktan' uzaklaşıp, Woodstock'un ilk kıvılcımlarını barındıran daha gevşek bir yapıya evrildiğini kanıtlıyor. Bu, sadece bir müzikal tercihten ziyade, toplumsal bir evrimin yansımasıydı.

Belgesel, Pete Seeger'ın işçi sendikaları ve Afro-Amerikalılarla kurduğu ideolojik bağlar üzerine kurulu 'folk rüyası'nın temelini de ortaya koyuyor. 1963'te her sanatçıya eşit 50 dolar ödenmesi kararı, bu radikal idealizmin somut bir göstergesiydi. Clarence Ashley & Doc Watson'ın 'The Coo Coo Bird' performansı gibi anlar, festivalin köklere ne kadar bağlı olduğunu gösterirken, aynı zamanda bu idealizmin kaçınılmaz olarak değişime uğrayacağını da ima ediyordu.

Şeytanın Avukatı: Dylan'ın Rolü ve Narsisizme Geçiş

Dylan'ın elektrikli seti, folk müziğin kurucu metinlerine meydan okuyan bir hareketti. Loudon Wainwright III'ün dediği gibi, o gece Dylan 'folk müziği bozdu'. Ancak belgesel, bu değişimin tek kaynağı olmadığı görüşünü destekliyor. Paul Butterfield Blues Band'in zaten programda olması ve festivalin genel enerjisinin elektriklenmeye hazır olması, Dylan'ın bir katalizör olduğunu, ancak ateşin zaten mevcut olduğunu gösteriyor.

Burada önemli bir eleştirel yorum öne çıkıyor: 60'lar, barış ve sevgi kültürünün zirvesi gibi görünse de, aynı zamanda 'narsisizm kültürü'ne geçişin de başlangıcıydı. Folk müziğin topluluk ve adanmışlık ruhu, yerini bireyin kendini ifade etme arayışına bıraktı. Dylan'ın performansı sonrası duyulan yuhalamalar, folk mesihinin hayal kırıklığına uğraması olarak yorumlansa da, belgesel bu olayın, bir anlık bir efsanenin sona erişinin kaçınılmazlığı olduğunu gösteriyor.

1966 Newport Folk Festivali, belgeselde bir epilog olarak sunuluyor; çünkü folk müziğin dünyayı değiştirebileceği inancı, yerini rock 'n' roll'un ve 'ben'in zaferine bırakmıştı. 'Newport & the Great Folk Dream', sona erdirdiği saflığın güzelliğine de bir saygı duruşu niteliği taşıyor.

Bu yapım, Amerikan kök müziğine ilgi duyan eski nesillerden, 'A Complete Unknown' gibi yapımlarla bu tür müziklere yakınlaşan yeni dinleyicilere kadar geniş bir kitleye hitap ediyor. Folk kelimesini bir kenara bırakırsak, bu film her türden müziksever için temel bir kaynak niteliğinde.

Müzik tarihi kurumları, tıpkı Newport'un geçmişteki evrimi gibi, günümüzde de değişen kültürel akımlara adapte olmaya devam ediyor. Örneğin, 8 Kasım'da Los Angeles'taki Peacock Theater'da gerçekleşecek olan Rock & Roll Hall of Fame (R&RHOF) Töreni, Performer kategorisinde Bad Company, Soundgarden ve Outkast gibi farklı türlerden ikonları onurlandırırken, genç yıldızlar Doja Cat ve Olivia Rodrigo ile duayenler Elton John ve Iggy Pop gibi isimleri aynı sahnede buluşturarak müziğin genişleyen kapsamını gözler önüne seriyor. Newport'ta yaşanan 'saflık' tartışması, R&RHOF'un rap, pop ve rock'ı kucaklamasıyla yeni bir boyut kazanıyor. Bu yılki onur listesi ve performanslar hakkında daha fazla bilgi edinmek için Rock & Roll Hall of Fame 2024 yıldızları kimler, performanslar haberimize göz atabilirsiniz.

Belgesel sineması, geçmişin izlerini sürmenin yanı sıra günümüzün en kritik meselelerine de ışık tutmaya devam ediyor. Örneğin, sektörün en önemli uluslararası buluşmalarından biri olan IDFA Forum, son seçkisinde 841 proje arasından belirlediği 51 yapımla dikkat çekiyor. Bu projeler arasında hem Gazze'deki kişisel direnişe odaklanan anlatılar hem de dijital teknolojileri zorlayan deneysel belgeseller yer alıyor. Güncel belgesel akımları hakkında daha fazla bilgi edinmek için IDFA Forum 51 proje Gaza ve deneysel belgeseller haberimize göz atabilirsiniz.

Bu arşivsel derinlik, Newport'un sadece bir konser alanı değil, aynı zamanda bir ideoloji laboratuvarı olduğunu kanıtlıyor. Daha fazla ayrıntı ve orijinal eleştiri için Variety'nin detaylı incelemesine göz atabilirsiniz.

Variety'nin 'Newport & the Great Folk Dream' incelemesi, bu belgeselin folk tarihindeki yerini sağlamlaştırmaktadır.